/>
W Białym Domu zamieszka Donald Trump, w Austrii o mały włos prezydentem nie został przedstawiciel populistycznej prawicy, a jak spojrzymy na scenę polityczną w poszczególnych krajach europejskich, Polski nie wyłączając, wszędzie widać wzrost radykalnych nastrojów. Pytanie, czy świat nam się radykalizuje, czy tej w ten sposób nastawionej mniejszości udaje się chwilowo narzucić swój punkt widzenia?
Zastanówmy się nad czynnikami działającymi na rzecz radykalizacji. Porównywalne zjawisko wystąpiło w latach 30., kiedy faszyzm doszedł do władzy i rzeczywiście zyskał popularność w kilku krajach, choć może nie wszędzie w takim stopniu jak w Niemczech czy we Włoszech. W każdym razie to była reakcja głównie na kryzys ekonomiczny. Ludzie nie potrafili sobie poradzić z życiem i poszukiwali rozwiązań, których do tamtej pory nie było. Odwoływali się więc do nacjonalizmów, obrony interesu narodowego i charyzmatycznego lidera, bo to im się wydawało bardziej przekonujące i skuteczne niż system parlamentarny.
Reklama
Często słyszymy, że w niepewnych czasach, np. spowodowanych kryzysem, rosną nastroje radykalne. Ale jak to się dzieje? Czy to jest powolny proces, czy dynamiczny? Przecież to chyba nie jest tak, że jednego dnia tracę pracę czy bank zabiera mi mieszkanie, drugiego już pałam nienawiścią do „złodziejów z rządu” czy „międzynarodowym żydowskich banksterów”, a trzeciego biorę udział w demonstracji nawołującej do zabijania wszystkich obcych, muzułmanów, uchodźców, żydów, Rosjan itp. Czy niektóre normy są słabo zakorzenione w ludziach, czy w ekstremalnych sytuacjach ujawniają się instynkty, a wyłącza racjonalne myślenie?
Pojawieniu się radykalizacji sprzyja kilka czynników. W jakimś stopniu są to indywidualne skłonności, które wynikają np. z uczenia się radykalizmu w środowisku rodzinnym. Nakładają się na to czynniki sytuacyjne, np. poczucie alienacji, poniżenia lub naruszenia godności, z którymi nie można sobie poradzić, lub wrogość wobec mniejszości etnicznych. Można nimi straszyć, nawet jeżeli obiektywnie rzecz biorąc, są one nieliczne. Wyniki badań wskazują, że radykalizm jako cecha osobowościowa koncentruje się w kategoriach osób o niższym statusie, natomiast jest odpowiednio słabszy w kategoriach ludzi lepiej wykształconych, zajmujących wyższe pozycje. Do efektu niekorzystnej sytuacji trzeba dodać wpływ ekstremistycznej, a przekonującej, ideologii, takich jak obecnie islamizm lub dżihad. Dochodzi do tego jeszcze jeden element w postaci atrakcyjnej strategii: można się czuć pozbawionym godności, ale nie mieć alternatywnego narzędzia do szukania korzystnych rozwiązań – kiedy się ono pojawia, np. w postaci partii oferującej konkretne instrumenty, zaczyna to działać.