Eksport, rynki zbytu, majątek, a nawet populacja. W światowej gospodarce zachodzą wyraźne zmiany. W ostatnich dziesięciu latach coraz większe znaczenie odgrywają kraje Azji. Nie tylko Japonia, Chiny i Indie, lecz mniejsze kraje takie jak Korea Południowa, Taiwan czy Singapur oraz ostatnio także Indonezja i Wietnam. Do wielu z nich szerokim strumieniem napływa kapitał zachodni.

W trzech najludniejszych krajach Azji – Chinach, Indiach i Indonezji – żyją około dwie piąte populacji całego świata. Wprawdzie od 2017 roku zmniejszył się udział mieszkańców Chin w ogólnej liczbie ludności świata do 19 proc. (w 2016 roku wskaźnik ten wyniósł 20,5 proc.), ale stale zwiększa się udział Państwa Środka w światowym PKB z 15,1 proc. w 2016 roku do 17,7 proc. w 2017 roku, jak również w światowym eksporcie towarów i usług (odpowiednio z 7,2 do 10,7 proc.). Odwrotną tendencję można zaobserwować w przypadku tradycyjnych potęg gospodarczych takich jak Stany Zjednoczone i Japonia. To pierwsze mocarstwo zwiększyło w 2017 roku o około 1 pkt proc. swój udział w światowym eksporcie, natomiast ten sam wskaźnik dla Japonii zmniejszył się z 5 proc. w 2016 roku do 3,9 proc. w roku 2017.

Pozycja wybranych krajów i regionów w gospodarce światowej latach 2016-2017.
Kraj Udział w całkowitej liczbie ludności świata [%] Udział w światowym PKB wg. parytetu siły nabywczej [%] Udział w światowym eksporcie towarów i usług [%]
w roku 2016 2017 2016 2017 2016 2017
Chiny 20,5 19,0 15,1 17,7 7,2 10,7
Strefa Euro 4,9 4,6 14,7 11,7 28,7 26,5
USA 4,7 4,4 19,7 15,5 9,8 10,7
Japonia 2,0 1,7 6,3 4,4 5,0 3,9
Źródło: MFW.

Podobna jak w Japonii tendencja miała miejsce w strefie euro, której udział w światowym PKB zmalał w omawianych dwóch latach o 3 proc. ( z 14,7 proc. w 2016 r. do 11,7 proc. w 2017 r.), a w światowym eksporcie spadek ten wyniósł prawie 2 proc.

W ostatnich dziesięciu latach zmienił się także układ poszczególnych, największych rynków eksportowych i ich znaczenie dla największych na świecie eksporterów. Przykładowo w 2006 roku największym rynkiem zbytu dla amerykańskich eksporterów była Kanada, a już w 2016 roku była to Unia Europejska. Kraje UE były i są nadal największym z odbiorców towarów eksportowanych przez Rosję, Turcję i Indie, ale dla Chin i Brazylii były takim rynkiem w 2006 roku. W latach następnych gros chińskiego eksportu trafiało na rynek USA, a brazylijskiego na rynek Państwa Środka.

Reklama
Kluczowe rynki zbytu dla eksporterów z wybranych krajów w 2006 i 2016 roku
Kraj 2006 2016
Unia Europejska USA USA
USA Kanada UE
Chiny UE USA
Japonia USA USA
Rosja UE UE
Turcja UE UE
Indie UE UE
Korea Południowa Chiny Chiny
Brazylia UE Chiny
Australia Japonia Chiny
Źródło: Eurostat.

Kraje Azji przodują także pod względem zużycia pierwotnej energii. W 2006 roku ich udział w światowym zużyciu wyniósł 34,8 proc., a w 2016 roku już 42,0 proc. W tym samym okresie zmniejszył się udział w światowym zużyciu energii zarówno Stanów Zjednoczonych (z 20,7 proc. w 2006 roku do 17,1 proc. w 2016 roku), jak i krajów Unii Europejskiej (odpowiednio z 16,2 do 12,4 proc.) oraz Rosji i byłych państw ZSRR (z 18,7 do 7,3 proc.) (zob. tab. 3).

Zużycie pierwotnej energii na świecie w 2006 i 2016 roku
.. 2006 2016
Ogółem 11,27 mld ton 13,28 mld ton
Azja razem z Japonią (w tym Chiny) 34,8% (17,5%) 42,0% (23%)
USA 20,70% 17,10%
UE 16,2% 12,4%
Rosja, Kazachstan* 8,70% 7,30%
Bliski Wschód 5,30% 6,70%
Pozostałe regiony 14,30% 14,50%
*+pozostałe republiki byłego ZSRR
Źródło: BP (Statistical Review, 2017).

Jeżeli chodzi o wartość majątku posiadanego przez korporacje transnarodowe i wielonarodowe mające swoje siedziby macierzyste w krajach zachodnich, to tutaj dominacja Zachodu jest bezdyskusyjna. Można więc zgodzić się z opinią wyrażaną przez wielu ekonomistów, że punkt ciężkości gospodarki światowej przesuwa się już do Azji, ale nadal w gospodarce tej utrzymują swoją dominującą pozycję zachodnie koncerny i instytucje finansowe. Przykładem może być porównanie wartości majątku posiadanego za granicą przez dziesięć korporacji ponadnarodowych i wielonarodowych mających swoje siedziby główne w krajach Unii Europejskiej i USA. W 2017 roku połowa z nich miała swoją siedzibę w krajach UE. Niektóre z tych korporacji posiadały aż dwie trzecie swoich aktywów za granicą. Wyjątkami w gronie tych 10 koncernów były tylko General Electric i Volkswagen, które „trzymają” największą część aktywów w swoim kraju macierzystym. Zachodnie koncerny i korporacje ponadnarodowe utrzymają w najbliższych kilkunastu, a nawet kilkudziesięciu latach swoją dominację w gospodarce światowej. Nie zagrożą im nieliczne chińskie koncerny, które stosunkowo późno podjęły ekspansję w skali globalnej. Ekspansja ta i dokonywane prze nie przejęcia niektórych firm zachodnich budzą ostatnio sporo kontrowersji nie tylko w poszczególnych krajach zachodnich, lecz także w samych Chinach.

Zachodnie koncerny posiadające większą część swojego majątku za granicą w 2016 roku w mld euro
Firma Branża Aktywa ogółem z tego za granicą
Royal Dutch Shell (Wlk. Brytania/Holandia) Ropa/gaz 371,6 315,9
Toyota Motos (Japonia) Auta 393,9 274,4
BP (Wlk. Brytania) Ropa/gaz 237,9 212,4
Total (Francja) Ropa/gaz 220,0 210,7
Anheuser Busch InBev (Belgia) Browarnictwo 233,4 187,9
Volkswagen (Niemcy) Auta 390,2 178,2
Chevron (USA) Ropa/gaz 235,0 170,9
General Electric (USA) Konglomerat** 329,9 161,3
ExxonMobil (USA) Ropa/gaz 298,4 149,9
Softbank (Japonia) Telekomunikacja 199,0 131,5
*bez uwzględnienia instytucji finansowych
**kilka różnych branż
Źródło: UNCTAD.