Wejście do UE spowodowało ujednolicenie przepisów o ochronie konsumentów, a także zwiększyło możliwości i rolę Urzędu. "Ochrona konkurencji i konsumentów jest niewątpliwie lepsza po przystąpieniu do Unii Europejskiej" - oceniła prezes.
W przypadku prowadzenia postępowań antymonopolowych, po wejściu Polski do Unii zmieniło się w zasadzie wszystko. Tak się złożyło, że tego samego dnia (1 maja 2004 r.) weszły w życie uregulowania, które utworzyły w Unii Europejskiej sieć ochrony konkurencji. Nowe przepisy spowodowały, że za ochronę konkurencji w Unii nie odpowiada tylko Komisja Europejska, ale również odpowiednie urzędy w krajach członkowskich. W Polsce jest to Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Blisko pięć lat po akcesji Polski do Unii, zwiększyła się skuteczność działania i liczba prowadzonych postępowań w skali europejskiej. "W ciągu tych pięciu lat do rejestru postępowań antymonopolowych prowadzonych w całej UE notyfikowanych zostało ponad 1 tys. postępowań, z czego ponad 860 to są postępowania notyfikowane przez urzędy krajowe, m.in. przez UOKiK" - powiedziała Krasnodębska-Tomkiel.
Podkreśliła, że na podstawie Traktatu unijnego, zakończonych zostało do tej pory w Polsce 15 na kilkaset postępowań, prowadzonych na podstawie przepisów krajowych. Jedno z nich prowadzone było przeciwko PZU SA od 2005 r. Dotyczyło wykorzystywania pozycji rynkowej w zakresie ubezpieczeń pracowniczych. Na PZU została nałożona kara w wysokości 50 mln zł. Jest to jedna z najwyższych sankcji, nałożonych przez Urząd za stosowanie tzw. pozycji dominującej.
W zakresie ochrony konsumentów i konkurencji, Urząd ściśle współpracuje z innymi państwami członkowskimi. Prezes UOKiK reprezentuje Polskę m.in. w ramach sieci Consumer Protection Cooperation (CPC), do której należą instytucje publiczne odpowiedzialne za ochronę konsumentów w Unii Europejskiej. Została ona utworzona na podstawie przepisów wspólnotowych z 2004 r. Celem CPC jest współpraca w zakresie zwalczania transgranicznych naruszeń interesów słabszych uczestników rynku.
W związku z tym - jak poinformowała prezes Urzędu - mamy możliwość wymiany pomiędzy członkami UE informacji i dokumentów, mogących służyć jako dowody w postępowaniach kartelowych. Ponadto, kraje członkowskie mogą udzielać sobie pomocy prawnej.
"Nastąpiła bardzo daleko posunięta koordynacja działań między urzędami, jak również podjęte zostały działania, mające na celu ujednolicenie orzecznictwa, czyli zwiększenie spójności, jeśli chodzi o interpretację przepisów" - podkreśliła prezes. "Dysponujemy znacznie szerszymi możliwościami działania, mamy dużo szersze uprawnienia. Jeżeli nasze możliwości są za małe, by problem rozwiązać, mamy sprzymierzeńców w urzędach państw członkowskich, również w Komisji Europejskiej" - dodała.
Oprócz przepisów prawa wspólnotowego, wraz z wejściem Polski do Unii, weszła w życie nowelizacja Ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Dzięki niej UOKiK otrzymał m.in. uprawnienia do wydania decyzji o środkach tymczasowych.
Oznacza to, że Urząd w bardzo krótkim czasie może nakazać przedsiębiorcom zaprzestanie niezgodnych z prawem działań. Prezes podała jako przykład TP SA, która wprowadziła niezgodnie z prawem podwyżkę cen połączeń międzynarodowych z numerami rozpoczynającymi się od 0-708-1. Jak zaznaczyła, już kilka tygodni po wszczęciu postępowania, w związku z możliwością wystąpienia "nieodwracalnych skutków dla rynku", Urząd nakazał zaprzestania tych praktyk.
Unijne przepisy wprowadziły ponadto tzw. decyzje zobowiązaniowe. Jeśli przedsiębiorca zgodzi się z zarzutami Urzędu i zobowiąże się do zaprzestania nielegalnych praktyk, nie jest konieczne korzystanie z innych instrumentów np. kar finansowych. Prezes podkreśliła, że w wykorzystywaniu tego instrumentu przodujemy w Unii - do końca 2008 r. UOKiK wydał 42 takie decyzje. Na kolejnym miejscu znalazła się Francja z zaledwie 24 decyzjami.
Konsumenci nie są już również bezradni podczas podróży zagranicznych w ramach UE. Jeżeli zostaną oszukani przez przedsiębiorcę np. we Francji, mogą zgłosić skargę na niego do jednego z Europejskich Centrów Konsumenckich.
W Polsce Europejskie Centrum Konsumenckie zostało powołane do życia w styczniu 2005 r. na mocy porozumienia Komisji Europejskiej z UOKiK. Zajmuje się ono szerzeniem wiedzy o wspólnym rynku europejskim oraz pomaga w polubownym rozwiązywaniu sporów międzynarodowych pomiędzy przedsiębiorcami a konsumentami.
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów powstał w 1990 r. jako Urząd Antymonopolowy (UA). Do jego głównych zadań należało wówczas przeciwdziałanie zawieraniu antykonkurencyjnych porozumień i nadużywaniu pozycji dominującej na rynku oraz kontrola koncentracji przedsiębiorców. Kompetencje te były wielokrotnie zwiększane. Istotna zmiana miała miejsce w 1996 r., kiedy po reformie administracji centralnej UA otrzymał swą obecną nazwę - Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Rozszerzono przy tym zakres jego działań o ochronę interesów konsumentów. Jednocześnie Prezesowi Urzędu podporządkowano Głównego Inspektora Inspekcji Handlowej. (PAP)
