Nowe inwestycje liniowe w elektroenergetyce mają kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa energetycznego kraju. Są one szczególnie ważne w obliczu grożących Polsce tzw. blackoutów, czyli poważnych awarii sieci powodujących utratę napięcia na znacznym obszarze lub też dla dużej liczby odbiorców.
– W ubiegłym roku awaria tego typu miała miejsce w Szczecinie i okolicach tego miasta, a jej skutkiem były nie tylko utrudnienia dla tysięcy odbiorców indywidualnych, ale przede wszystkim wielomilionowe straty finansowe przedsiębiorców, którzy uzależnieni są od stałego dostarczania energii elektrycznej – przypomina Michał Andruszkiewicz, prawnik z Kancelarii Wardyński i Wspólnicy.
Jego zdaniem w celu zapobieżenia takim sytuacjom należy stale rozbudowywać krajowy system elektroenergetyczny (KSE) o regionalne i ogólnokrajowe linie przesyłowe i dystrybucyjne, umożliwiające w razie wystąpienia awarii szybki transfer energii pomiędzy poszczególnymi częściami kraju.

Bariery inwestycyjne

Reklama
Niestety, polski system prawny skutecznie utrudnia realizowanie takich inwestycji. Przepisy umożliwiają bowiem pojedynczym osobom blokowanie inwestycji liniowych, kluczowych z punktu widzenia bezpieczeństwa państwa.
– Przykładem tego jest budowa linii Ostrów–Plewiska, a w szczególności jednego z jej odcinków – czterotorowej dwunapięciowej (2x400 kV + 2x220 kV) linii Plewiska–Kromolice. O tej linii jest głośno z powodu wieloletniego sporu między inwestorem, władzami lokalnymi, a mieszkańcami terenów, na których ta linia ma być zlokalizowana – mówi Michał Andruszkiewicz.
Co jest przyczyną tego, że inwestycje liniowe, nawet te uznawane za kluczowe z punktu widzenia bezpieczeństwa energetycznego kraju, potrafią trwać nawet dziesięć lat?
– Powodów takiej sytuacji jest wiele, przede wszystkim skomplikowane i długotrwałe procedury prawne, sprzeciw właścicieli gruntów, na których mają być postawione elementy infrastruktury, oraz problemy wynikające z regulacji dotyczących ochrony środowiska, głównie obszarów Natura 2000. Uwarunkowania te wielokrotnie uniemożliwiają realizację inwestycji liniowych – uważa Jarosław Czech, prawnik z Kancelarii Wardyński i Wspólnicy.

Uproszczenia na Euro 2012

Do sprawnego wybudowania linii energetycznej w obecnym stanie prawnym potrzebna jest zgodna współpraca między inwestorem, władzami lokalnymi i właścicielami gruntów. Inwestor powinien dogłębnie analizować prawo miejscowe oraz ściśle nadzorować postępowania przed organami administracyjnymi – przede wszystkim wydane w ich trakcie decyzje administracyjne, tak aby w porę wychwycić ewentualne błędy. Natomiast z właścicielami nieruchomości powinien zawrzeć umowy umożliwiające niezakłócone korzystanie z niezbędnych gruntów i zobowiązujące właścicieli do nieutrudniania inwestycji. W praktyce jednak trudno o tak harmonijną współpracę pomiędzy zainteresowanymi stronami.
– Dlatego drugim sposobem sprawnego przeprowadzenia inwestycji jest wpisanie danej linii jako przedsięwzięcia służącego przygotowaniu turnieju Euro 2012, realizowanego na podstawie ustawy z 7 września 2007 r. o przygotowaniu turnieju finałowego Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA – twierdzi z nutą ironii Michał Andruszkiewicz.
W odniesieniu do tego typu przedsięwzięć znacznie uproszczono i przyspieszono procedury administracyjne, m.in. za sprawą możliwości wydania inwestorowi decyzji o ustaleniu lokalizacji przedsięwzięć Euro 2012, bez względu na obowiązujący miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Tym samym nie jest konieczne przeprowadzenie czasochłonnej procedury zmiany planu, a do uzyskania pozwolenia na budowę konieczne jest wydanie przez wojewodę wspomnianej decyzji lokalizacyjnej. Ponadto wszystkie wydane decyzje administracyjne związane z inwestycją Euro 2012 podlegają natychmiastowemu wykonaniu, a terminy do kwestionowania ich ważności i prawidłowości uległy znacznemu skróceniu.
– Zdecydowanie najważniejszym przepisem ustawy o Euro 2012 w tym kontekście jest ten, który nie dopuszcza stwierdzenia nieważności ostatecznej decyzji o pozwoleniu na budowę po upływie 14 dni, od kiedy decyzja stała się ostateczna, a spółka celowa już rozpoczęła budowę. Wraz z upływem tego terminu można jedynie stwierdzić wydanie decyzji z naruszeniem prawa, co oznacza, że inwestycja może być kontynuowana, a osobom, których prawa poprzez wydanie wadliwego pozwolenia na budowę naruszono, może być jedynie przyznane odszkodowanie. Przepis ten powinien jednak zostać rozszerzony o inne podmioty realizujące inwestycje Euro 2012, które nie są spółkami celowymi – zaznacza Jarosław Czech.

Konieczna zmiana przepisów

Doświadczenia związane z budową linii Plewiska–Kromolice przekonują, że nawet ustawa o Euro 2012 nie rozwiązuje do końca problemu, bo spór z mieszkańcami trwa nadal, a linia nie jest podłączona pod napięcie (prócz jednego toru 220 kV, który wobec decyzji powiatowego inspektora nadzoru budowlanego o uchyleniu pozwolenia na użytkowanie być może po przejściu toku instancji też zostanie wyłączony). Mieszkańcy terenów, na których umieszczono słupy, twierdzą, że budowę linii Plewiska–Kromolice błędnie zaliczono do inwestycji Euro 2012 i czekają na rozpatrzenie ich odwołań od wydanych decyzji.
– Należy zastanowić się nad odpowiednią zmianą przepisów, która przewidywałaby uproszczony tryb realizacji kluczowych inwestycji celu publicznego – i to bez względu na to, czy dotyczą Euro 2012. Trzeba z jednej strony zapewnić stosowną ochronę praw właścicieli nieruchomości, których interesy poprzez inwestycję zostały naruszone, a z drugiej wprowadzić rozwiązania pozwalające sprawnie realizować inwestycje poprawiające bezpieczeństwo energetyczne państwa, co z pewnością wymaga dużego trudu legislacyjnego. Wzorować się można na rozwiązaniach przyjętych w ustawie o Euro 2012 – mówi Michał Andruszkiewicz
ELEKTROENERGETYCZNE INWESTYCJE LINIOWE
Przepisy wymagające zmiany w celu ułatwienia realizacji kluczowych projektów:
● ustawa z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. nr 80, poz. 717 z późn. zm.),
● ustawa z 4 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. nr 199, poz. 1227 z późn. zm.).
Przepisy zawierające ułatwiania realizacji przedsięwzięć celu publicznego:
● ustawa z 7 września 2007 r. o przygotowaniu turnieju finałowego Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA Euro 2012 (Dz.U. nr 173, poz. 1219 z późn. zm.).