W 2020 r. gospodarstwa o wielkości od 1 do 5 hektarów będą nadal dominowały na polskiej wsi. Instytut szacuje, że za osiem lat będą one stanowiły 52 proc. wszystkich gospodarstw (ok. 637 tys.). W 2010 r. było ich 56 proc. (887 tys.). Wzrośnie natomiast liczba gospodarstw o powierzchni powyżej 50 hektarów - z 1,6 proc. do 2,0 proc. (z 25 tys. do 30 tys.). Jeszcze w 2002 r. ponad 1 mln 140 tys. gospodarstw miało mniej niż 5 ha.
Według IERIGŻ zmiany poziomu dopłat, jakie mogą nastąpić po 2014 r., nie wpłyną raczej na tempo zmian struktury obszarowej gospodarstw.
>>> Czytaj też: Ekologiczna żywność zyskuje klientów
Jak zauważa prof. Waldemar Michna, specyfiką polskiego rolnictwa jest duże rozdrobnienie. Aż ok. 1,2 mln gospodarstw (81 proc. ogółu) nie ma zdolności do zwiększania produkcji i osiągania wysokich plonów. Spadku produkcji nie da się odwrócić bez poprawy struktury agrarnej - twierdzi profesor.
Gospodarstwa rolne można podzielić na trzy grupy, opierając się na wyliczeniach ich siły ekonomicznej mierzonej w międzynarodowej jednostce ESU, która odpowiada dochodowi na poziomie 1200 euro rocznie. Gospodarstwa zaczynają osiągać zdolność do odtwarzania produkcji, gdy ich dochód (nadwyżka bezpośrednia) wyniesie nie mniej niż 8 ESU, natomiast mogą ją zwiększać, gdy osiągną 12 ESU. Zaś gospodarstwa mające dochód poniżej 8 ESU nie wytwarzają produkcji na rynek.
>>> Zobacz też: Podatek dochodowy od działalności rolniczej możliwy od 2014
W 2007 r. gospodarstw uzyskujących więcej niż 8 ESU, czyli rozwojowych, było ok. 245 tys. W 2020 r. może ich być 280 tys. Gospodarstwa te znajdują się głównie w północnej i północno-zachodniej Polsce.
Z szacunków Instytutu wynika, że w 2020 r. będzie ok. 1 mln 220 tys. gospodarstw powyżej 1 ha, a średnia powierzchnia zwiększy się z ok. 9,5 ha w 2010 r. do ok. 12 ha w 2020 r.
Zdaniem Michny, dopóki w posiadaniu gospodarstw rozwojowych będzie tylko 42 proc. użytków rolnych (ok. 9 mln ha) w naszym kraju, będzie narastać zagrożenie brakiem samowystarczalności żywnościowej. Polska może być samowystarczalna, gdy gospodarstwa te będą dysponowały 11-12 mln ha gruntów. Chodzi nie tylko o rozwijanie produkcji roślinnej, ale także o utrzymanie na odpowiednim poziomie produkcji zwierzęcej - bydła i trzody chlewnej.
>>> Czytaj też: Sawicki: 2 mln ha ziemi w zasobie skarbu państwa
Większość tych zwierząt znajduje się obecnie w gospodarstwach 7-20 hektarowych, które mają kłopoty z osiągnięciem wielkości ekonomicznej 8 ESU, a to oznacza zmniejszanie się ich produkcji. Michna uważa, że państwo powinno wspierać tę produkcję, np. dzierżawiąc państwową ziemię tym rolnikom, którzy będą utrzymywali hodowlę.
