Na szczęście zgodnie z obowiązującym prawem negatywnym konsekwencjom można częściowo zapobiec, a na pewno je ograniczyć. Polskie przepisy podatkowe w niektórych przypadkach zezwalają na zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów odpisów aktualizujących wartość należności, których nieściągalność została uprawdopodobniona oraz nieściągalnych wierzytelności w przypadku udokumentowania ich nieściągalności.
Zasadniczo nie uznaje się odpisów aktualizujących za koszty podatkowe. Wyjątkiem są odpisy aktualizujące wartość należności, określone w ustawie o rachunkowości, od tej części należności, która została uprzednio zaliczona do przychodów należnych, a ich nieściągalność została uprawdopodobniona.
Ustawa o rachunkowości przewiduje konieczność dokonywania odpisów aktualizujących w szczególnych przypadkach, na przykład gdy pochodzą od dłużników postawionych w stan likwidacji. Natomiast nieściągalność wierzytelności zgodnie z przepisami ustawy o CIT uznaje się za uprawdopodobnioną w szczególności w przypadku:
• śmierci dłużnika, wykreślenia z ewidencji działalności gospodarczej, postawienia w stan likwidacji lub ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku,
• gdy wszczęto postępowanie upadłościowe z możliwością zawarcia układu w rozumieniu prawa upadłościowego i naprawczego lub na wniosek dłużnika zostało wszczęte postępowanie ugodowe w rozumieniu przepisów o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i banków,
• gdy wierzytelność została potwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu i skierowana na drogę postępowania egzekucyjnego,
• gdy wierzytelność jest kwestionowana przez dłużnika na drodze powództwa sądowego.
Jednak sam moment, w którym podatnikowi przysługuje prawo do zaliczenia odpisu aktualizującego do kosztów podatkowych, nie ma szczegółowych uregulowań w ustawie podatkowej. W tym zakresie może powstać problem z ustaleniem czasu, w którym dokonany odpis zaliczymy w koszty.
Niektóre organy podatkowe twierdzą, że niezaliczenie do kosztów podatkowych odpisu aktualizującego należność na etapie, kiedy nastąpiło uprawdopodobnienie nieściągalności wierzytelności nie wyklucza możliwości zaliczenia go do kosztów uzyskania przychodu w dowolnym późniejszym terminie, jednak nie później niż przed upływem terminu przedawnienia wierzytelności. Zgodnie z tym podejściem odpisy aktualizujące wartość należności których nieściągalność została uprawdopodobniona w 2010 r., a odpis aktualizujący wartość należności utworzono np. w 2009 r., mogą stanowić koszty podatkowe np. roku 2012 przy założeniu, że nie doszło do przedawnienia wierzytelności.
To oznaczałoby, że z chwilą zaistnienia zdarzeń uprawdopodobniających nieściągalność należności podatnik ma jedynie prawo (a nie obowiązek) zaliczenia do kosztów podatkowych wartości dokonanych odpisów, a górną granicą czasową zaliczenia do kosztów odpisów aktualizujących należności wyznacza przepis ustawy o CIT, zgodnie z którym nie uważa się za koszt podatkowy wierzytelności odpisanych jako przedawnione.
Niestety, zgodnie z dominującą ostatnio linią interpretacyjną organów podatkowych, odpis aktualizujący powinien zostać zaliczony do kosztów podatkowych w tym roku podatkowym, w którym spełnione zostały wszystkie przesłanki konieczne dla zaliczenia odpisów aktualizujących do kosztów podatkowych, tj.
• utworzono odpis aktualizujący wartość tej należności zgodnie z ustawą o rachunkowości;
• nieściągalność tej należności została uprawdopodobniona zgodnie z ustawą o CIT.
To oznacza, że jeśli podatnik nie zaliczył odpisu aktualizującego wartość należności do kosztów podatkowych w roku podatkowym, w którym spełnione zostały wszystkie przesłanki, ma obowiązek dokonać korekty zeznania rocznego za dany rok.
Trzeba też podkreślić, że jeśli zdarzy się odwrotnie, tj. nieściągalność wierzytelności zostanie uprawdopodobniona wcześniej niż dokonano jej ewidencyjnego odpisania, to odpis aktualizujący zalicza się do kosztów uzyskania przychodów w roku, w którym został dokonany.
Należy zgodzić się z ostatnim stanowiskiem. Rozpoznanie odpisu aktualizującego wartość należności jako kosztu podatkowego ma bowiem charakter przejściowy, gdyż w momencie ustania przyczyn dla których dokonano tych odpisów podatnik zobowiązany jest do wykazania przychodu podatkowego.
Zatem, jeżeli podatnik nie zaliczył odpisu aktualizującego do kosztów podatkowych w roku podatkowym, w którym spełnione zostały wymagane warunki, tj. uprawdopodobnienie nieściągalności wierzytelności i utworzenie odpisu aktualizującego, to aby zaliczyć ten odpis do kosztów podatkowych, musi dokonać odpowiedniej korekty zeznania rocznego.
/>