Wolisz mieć pracę, czy zachować wyższą płacę ryzykując upadłość firmy? Przed takim wyborem stoją górnicze związki zawodowe, które dzisiaj spotykają się, aby omówić projekt porozumienia płacowego wynegocjowanego z zarządem Kompanii Węglowej i reprezentującymi rząd ministrem energii Krzysztofem Tchórzewskim oraz wiceministrem Grzegorzem Tobiszowskim.
Trzy świętości: barbórka, premia, deputat
Na razie związkowcy wybierają drugą opcję. Nie zgadzają się na żadne cięcia wynagrodzeń, chociaż mowa nie o pensjach – które pozostałyby bez zmian – ale wyłącznie o dodatkach w postaci trzynastej pensji (tzw. barbórki), czternastej pensji (tzw. wypłaty od zysku, chociaż wypłacanej nawet gdy zysku nie ma) oraz de facto piętnastej pensji (ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy). Te trzy świadczenia stanowią łącznie ok. 20-25% dodatków do pensji górników, nie jedynych, ale największych.
Świadczenia miały być zresztą tylko czasowo ograniczone. Deputat węglowy miał być zawieszony w latach 2017-2018. Natomiast „barbórka” miałaby być ograniczona o połowę tylko w latach 2016-2018 i to tylko w tych kopalniach, które generują największe straty. Także jedynie czasowo (w latach 2017-2018) zmniejszona miała być wypłata „14-tki” – najbardziej w tych kopalniach, które generują największe straty.
Pieniądze do końca miesiąca
Takie wyrzeczenia rząd zaproponował górnikom 13 kwietnia. Miały pomóc nowotworzonej Polskiej Grupie Górniczej stanąć na nogi po przejęciu pracowników, majątku i ogromnych długów Kompanii Węglowej. Związkowcy nie chcieli jednak słyszeć o takim rozwiązaniu. Jak tłumaczyli, czasowe cięcia w funduszu płac (stanowiącym blisko 60% kosztów Kompanii ) to jedynie wstęp do jego ograniczenia na stałe. Tymczasem, w ich opinii, zarząd KW powinien poszukać oszczędności w innych miejscach – m.in. poprawiając sposób wydawania pieniędzy i zarządzania majątkiem.
Problem w tym, że poprawa zarządzania Kompanią – chociaż rzeczywiście może dać wymierne efekty – to proces rozłożony na lata. Z kolei pieniądze Kompanii Węglowej kończą się w tym miesiącu. Natomiast przeniesienie górników do Polskiej Grupy Górniczej uzależnione jest od wierzycieli i nowych udziałowców tej drugiej. To niemal wyłącznie państwowe firmy (PGE, Energa, Węglokoks, PKO BP, Alior oraz BGK), są wśród nich jednak dwa prywatne banki – BZ WBK oraz BGŻ BNP Paribas. Wszyscy, aby wyłożyć pieniądze, chcieliby mieć pewność, że Polska Grupa Górnicza przetrwa choćby najbliższe lata. Państwowe spółki rząd mógłby przekonać, że tak będzie, ale prywatny wierzyciele chcą zobaczyć efekt – czasowe ograniczenie kosztów płac byłoby takim efektem. W dodatku państwowe spółki nie mogą wykupić prywatnych wierzycieli, bo wówczas planu rabowania Kompanii Węglowej niemal na pewno nie zatwierdziłaby Komisja Europejska – to kolejny podmiot, który chciałby zobaczyć wymierne efekty restrukturyzacji polskiego górnictwa.
Kolejne ustępstwa
Pod naciskiem związków zawodowych rząd wycofał się z poprzedniej propozycji i złożył nową – „minimum z minimum” – jak ocenił ją minister energii Krzysztof Tchórzewski. Zgodnie z projektem porozumienia z soboty zawieszona na lata 2016-2017 miałaby być jedynie wypłata „14-tki”. Dałoby to ok. 200 mln zł oszczędności. Dla porównania w ciągu pierwszych sześciu miesięcy 2015 roku Kompania wygenerowała ponad 750 mln zł straty (wyników za cały rok spółka jeszcze nie opublikowała). Tymczasem spółka wymaga dodatkowych setek milionów złotych inwestycji, aby móc dalej wydobywać.
O ewentualnej akceptacji tego porozumienia będą dzisiaj rozmawiać górnicze związki. Już wiadomo jednak, że nie zabraknie wśród nich kolejnego sprzeciwu. „Obniżenie zarobku pracownika o 8% poprzez pozbawienie go prawa do tzw. 14-tki traktujemy jako wstęp do dalszych ograniczeń płacowych” – ocenił już w swoim oświadczeniu Międzyzakładowy Związek Zawodowy „Kadra”. Związkowy z „Kadry” dodali, że biznesplan Polskiej Grupy Górniczej jest ich zdaniem nierealny, ponieważ po ograniczeniu zatrudnienia o 5 tys. pracowników, kopalnie nie będą wstanie wydobyć planowanych 28 mln ton węgla.
Etaty socjalne
Postawę związków zawodowych trudno wytłumaczyć. Broniąc dodatków do pensji zmuszają spółkę do zmniejszania zatrudnienia (na co także nie ma zgody, więc nie będzie przyjęć do pracy). W efekcie kolejnych ustępstw porozumienia mogą nie zaakceptować ponadto wierzyciele, a w konsekwencji cały plan ratunkowy może zostać zablokowany przez Komisję Europejską.
Minister energii Krzysztof Tchórzewski ocenił, że trwające rozmowy ze związkowcami to tak naprawdę „walka o zachowanie 100 tys. miejsc pracy”, ponieważ na każdego z ok. 34 tys. pracowników Kompanii przypadają po dwa etaty w firmach kooperujących z nią (KW jest im winna blisko 3,5 mld zł).
W najgorszym razie brak porozumienia będzie oznaczać bankructwo firmy. Jeżeli wierzyciele zgodzą się na upadłość układową, do cięcia płac i zatrudnienia i tak dojdzie, ale koszty dla górników mogą być znacznie wyższe.
Zaproponowana przez rząd formuła – ograniczenia wynagrodzeń przede wszystkim w kopalniach generujących największe straty – miała sens z ekonomicznego punktu widzenia. Dzięki temu tam, gdzie kopalnie tak naprawdę powinno się zlikwidować, utrzymywalibyśmy tzw. etaty socjalne. Kopalnie generowałyby mniejsze straty, częściowo pokrywane przez niższe płace, ale nadal dawałyby zatrudnienie. Dzięki temu uniknęlibyśmy wysokich kosztów społecznych znanych m.in. z Wałbrzycha i Bytomia, gdzie w miejsce zlikwidowanych kopalń nie powstało zbyt wiele nowych miejsc pracy, a nowe etaty w większości były znacznie gorzej płatne niż najbardziej nawet okrojone górnicze pensje. Sobotnia propozycja rządu i zarządu Kompanii Węglowej niestety już tego mechanizmu nie zawiera.
Górnicze związki zawodowe grają z rządem w niebezpieczną grę, której stawką wcale nie są pensje górników, tylko ich miejsca pracy. Brak zgody na porozumienie, czyli związkowe „sprawdzam” może mieć ogromne konsekwencje dla wielu tysięcy pracowników i ich rodzin.
