Prezydent spotkał się z przedstawicielami nauczycieli, by wysłuchać ich argumentów przeciwko reformie. Jeszcze przed weekendem rozmawiał o niej z odpowiedzialną za projekt minister edukacji Anną Zalewską.
Jeśli ustawa wejdzie w życie, w miejsce sześcioletniej szkoły podstawowej i gimnazjum wprowadzi ośmioletnią podstawówkę. Wydłuży też o rok kształcenie w liceach i technikach. Szkoły zawodowe przekształci z kolei w branżowe – to pomysł MEN na rozwiązanie kryzysu szkolnictwa praktycznego w Polsce.
Nowa struktura szkolnictwa miałaby być stopniowo wdrażana już od września 2017. Nauczyciele zwracają uwagę, że to niezwykle szybkie tempo zmian. Ich zdaniem nie pozwala na dobre przygotowanie programów, podręczników ani sieci szkolnej.
Zdaniem minister edukacji narodowej, rozwiązania są jednak niezbędne, aby poprawić jakość funkcjonowania polskiej szkoły. Jej zdaniem, system edukacji nie przygotowuje dobrych kandydatów na studia i na rynek pracy.
W jaki sposób poszczególne grupy odczują zmiany zawarte w projekcie ustawy o systemie oświaty wraz z przepisami wprowadzającymi przekazanym do podpisu Prezydenta RP?
Rodzice i uczniowie
1. Nowe programy nauczania. Będą stopniowo wchodzić w klasach: 1, 4, 7.
Od września 2017 r. będą obowiązywać w I klasie technikum i 1 klasie szkoły branżowej. Dla szkoły podstawowej MEN już je pokazał, dla szkół średnich mają być w I kwartale 2017.
2. Nowe testy.
MEN przygotował test ósmoklasisty, w 2022 – będzie on obowiązkowy z: j. polskiego, matematyki i j. obcego oraz do wyboru: historii, fizyki, chemii, geografii lub biologii. Do tego czasu będzie okrojony jedynie do trzech pierwszych przedmiotów (powód: różnice programowe, dzieci nie zdążyłyby przygotować się do testów).
3. Nowe obwody szkolne.
Ponieważ nie będzie gimnazjów, gminy będą tworzyć nowe podstawówki i zmieniać rejony szkół. Warto sprawdzić, gdzie będzie chodziło dziecko od września 2017. Gminy muszą zaplanować to do marca 2017.
4. Darmowe podręczniki – do wyboru.
Podobnie jak w poprzednich latach, w podstawówkach rodzice nie będą musieli kupować książek. Istotna zmiana będzie w klasach 1–3. Do tej pory był tam jeden, rządowy elementarz. Teraz do wyboru będzie kilka podręczników finansowanych przez MEN.
5. Dwujęzyczne podstawówki i klasy wstępne w liceach dwujęzycznych.
Ponieważ nie będzie już dwujęzycznych gimnazjów, MEN pozwolił na tworzenie dwujęzycznych klas 7 i 8 w podstawówkach. Pierwszeństwo mają uczniowie tej samej szkoły, dopiero na wolne miejsca będą przyjmowani uczniowie spoza rejonu. Drugie rozwiązanie jest dla liceów – szkoły dwujęzyczne będą mogły tworzyć klasy wstępne.
6. Próg 30 proc. na maturze z przedmiotu dodatkowego.
Od roku szkolnego 2026/27 próg na maturze będzie dotyczyć absolwentów liceów, od 2027/2028 – absolwentów branżowej szkoły II stopnia i techników. Do tego czasu próg tak jak dziś, 30 proc., obowiązuje tylko z przedmiotów obowiązkowych.
7. Sześciolatek w przedszkolu.
Reforma zakłada, że dziecko w wieku sześciu lat powinno być w przedszkolu. Na życzenie rodziców może jednak pójść do szkoły. Są jednak warunki: w roku szkolnym poprzedzającym rozpoczęcie nauki w klasie pierwszej korzystało z wychowania przedszkolnego lub – jeśli nie chodziło wcześniej do przedszkola – posiada opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej o możliwości rozpoczęcia nauki w szkole podstawowej.
8. Nauczanie domowe tylko w województwie zamieszkania i tylko za zgodą publicznej poradni.
Ustawa wprowadza rejonizację nauczania domowego. Resort zaproponował, by można było zapisać dziecko tylko do szkoły zlokalizowanej w tym samym województwie, w którym ono mieszka. W tej chwili nie ma takiego nakazu. Dziecko teraz będzie musiało mieć opinię publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej.
9. Rada szkoły.
W szkołach można powoływać rady szkół, w skład których wchodzą przedstawiciele grona pedagogicznego, rodziców, uczniów. Tryb wyboru członków określać powinien statut szkoły.
10. Rachunek bankowy rady rodziców.
Ustawa precyzuje, w jaki sposób powołać radę rodziców i co należy do jej kompetencji. Pozwala jej też na zbieranie środków na działalność na osobnym koncie w banku.
Nauczyciele i dyrektorzy
1. Przenoszenie do innych szkół.
Nauczyciel zatrudnionych na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony będzie mógł zostać – za własną zgodą – przeniesiony do innej szkoły lub na inne stanowisko.Uwaga! Nie będzie wymogu zapewnienia przeniesionemu nauczycielowi mieszkania służbowego oraz miejsca pracy dla jego małżonka będącego również nauczycielem.
2. Przenoszenie w stan nieczynny.
Nauczyciel gimnazjum prowadzonego przez gminę, zatrudniony na podstawie mianowania lub umowy o pracę na czas nieokreślony, który w wyniku wygaszania jego szkoły nie będzie mógł już dłużej pracować w gimnazjum, będzie mógł przenieść się w stan nieczynny odpowiednio z dniem 1 września 2017 r. lub 1 września 2018 r. Jeśli nie wyrazi na to zgody, będzie z nim rozwiązany stosunek pracy.
3. Giełda etatów dla zwalnianych z gimnazjów.
W okresie wdrażania nowej struktury, kuratoria oświaty na swoich stronach internetowych będą zamieszczały informacje o wolnych stanowiskach pracy dla nauczycieli. Nie będzie jednak obowiązku zatrudniania tych nauczycieli w pierwszej kolejności.
4. Dyrektor gimnazjum łączonego z podstawówką staje się wicedyrektorem.
Ten mechanizm działa z mocy ustawy, nie mają znaczenia doświadczenie ani kwalifikacje.
5. Zakaz konkurencji.
Nauczyciel, który w swojej szkole ma pełny wymiar godzin, musi poprosić dyrektora o pisemną zgodę na podjęcie lub kontynuowanie dodatkowego zatrudnienia.
6. Nowe przedmioty w szkole.
W ośmioletniej szkole podstawowej pojawią się: biologia, chemia, przyroda i geografia. Dyrektor będzie musiał zatrudnić nowych nauczycieli, którzy mają uprawnienia do nauczania tych przedmiotów.
7. Nowy katalog tego, co powinno znaleźć się w statutach szkół.
Ustawa określa, że w statucie powinny być m.in. ramy dla szkolnego wolontariatu, organizacji biblioteki i świetlicy, a także organizacji współpracy z organizacjami pozarządowymi.
8. Nowe zasady innowacji i eksperymentów.
Innowacji pedagogicznej nie trzeba będzie już zgłaszać kuratorowi oświaty i organowi prowadzącemu. Ustawa określiła też dokładnie, czym jest eksperyment pedagogiczny i co trzeba zrobić, żeby prowadzić go w placówce.
9. Konieczność akredytacji placówek doskonalenia nauczycieli.
Nowe obowiązki będą dotyczyły zarówno publicznych, jak i niepublicznych placówek doskonalenia nauczycieli. Akredytację będzie mogła uzyskać placówka, która: prowadzi działalność zgodnie z przepisami prawa; organi- zuje i prowadzi formy doskonalenia zawodowego nauczycieli, zaspokajające potrzeby nauczy- cieli korzystających z oferty placówki i sprzyjające ich rozwojowi zawodowemu; w planowaniu swojej pracy uwzględnia wnioski z analizy badań nauczycieli korzystających z oferty.
10. Rejestr ukaranych nauczycieli.
Dyrektor szkoły, przed nawiązaniem stosunku pracy z nauczycielem, będzie zobowiązany zasięgnąć informacji z Centralnego Rejestru Orzeczeń Dyscyplinarnych.
Samorządy
1. Nowa sieć szkół.
Gmina będzie prowadzić 8, a nie – jak do tej pory – 9 lat obowiązkowej nauki. Będzie więc musiała zmienić gimnazja w szkoły podstawowe lub ich filie, a uczniów przenosić między nimi tak, żeby się zmieścili. UWAGA! Sieć szkół musi zaopiniować kurator.
2. Subwencja na sześciolatka.
Gminy będą otrzymywać subwencję na każde dziecko sześcioletnie – niezależnie, czy poszło ono do przedszkola, czy do szkoły. Ale uwaga – 4089 zł dla przedszkolaków i 3650 zł dla dzieci w oddziałach przedszkolnych w szkołach. Dla porównania, jeśli wszystkie sześciolatki poszłyby do szkoły, budżet państwa płaciłby za nie jak za uczniów – po 5331 zł.
3. Utworzenie szkół branżowych.
Od 1 września 2017 r. dotychczasowa 3-letnia zasadnicza szkoła zawodowa przekształci się w 3-letnią branżową szkołę I stopnia. Tym samym na rok szkolny 2017/2018 nie będzie prowadzona już rekrutacja do pierwszych klas dotychczasowych 3-letnich zasadniczych szkół zawodowych. Od września 2020 r. powiaty będą też musiały stworzyć szkoły branżowe II stopnia.
4. Konieczność utrzymania finansowania z UE.
Zobowiązania wynikające z konieczności zachowania trwałości projektów wspierających gimnazja będą mogły być przenoszone na inne szkoły, placówki oświatowe, organy prowadzące w ramach sukcesji prawnej. Warunkiem będzie dalsza realizacja ustalo- nych celów projektów. Samorząd musi więc tak projektować sieć, by nie stracić pieniędzy.
5. Oddziały przygotowawcze.
To rozwiązanie dla uczniów ze słabą znajomością języka polskiego (np. wracających z zagranicy, albo obcokrajowców). Może je tworzyć organ prowadzący szkołę na wniosek dyrektora szkoły.
6. Przeniesienie pracowników.
Pracownicy wygaszanych gimnazjów zatrudnieni na stanowiskach administracyjnych i obsługi będą mieli możliwość przeniesienia do pracy do innej jednostki.
7. Licea równoległe.
W 2019 r. obecny uczeń 1 klasy gimnazjum oraz 6 klasy szkoły podstawowej pójdą naraz do szkoły średniej. Powiat będzie musiał prowadzić dla nich licea równoległe – trzy- i czteroletnie.
8. Przekazywanie szkół.
Zgodnie z art. 5 ust. 5g obowiązującej ustawy o systemie oświaty możliwe jest przekazanie przez jednostkę samorządu terytorialnego prowadzenia szkoły osobie fizycznej lub osobie prawnej na podstawie umowy. Przekazane szkoły muszą być szkołami publicznymi, bezpłatnymi dla uczniów i powszechnie dostępnymi.
9. Wydłużenie techników i liceów.
Od 2019 r. samorząd będzie prowadzić o rok dłuższe szkoły średnie. Na rok szkolny 2020/2021 nie będzie prowadzone już postępowanie rekrutacyjne do klasy 1 dotychczasowego trzyletniego liceum ogólnokształcącego i czteroletniego technikum.
10. Sztywne ramy wynagradzania nauczycieli.
Regulaminy wynagradzania nauczycieli będą obowiązywały od 1 stycznia do 31 grudnia. Mają być uzgadniane ze związkami zawodowymi.
