Podatek VAT jest jednym z głównych źródeł dochodu dla budżetu. Zasady opodatkowania towarów i usług zależą od suwerennej decyzji poszczególnych krajów, dlatego stawki w UE, choć w dużym stopniu ujednolicone, osiągają różne wartości. Kwestię tę reguluje przede wszystkim dyrektywa Rady UE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej, stanowiąc podstawę dla odrębnych aktów prawnych ustanawianych przez państwa członkowskie.

Typy stawek podatku VAT

Stawki podatku VAT mogą zmieniać się w zależności od tego, jakich towarów czy usług dotyczą. Ten temat porusza odrębny dział dyrektywy UE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej. Zdefiniowano tam kolejno: stawkę podstawową i stawki obniżone, a także poruszono kwestię przepisów szczególnych, w ramach których państwa członkowskie mogą ustanawiać tzw. stawki specjalne.

Stawka podstawowa jest określanym przez każde państwo członkowskie procentem podstawy opodatkowania. Ma jednakową wartość dla dostaw towarów i świadczenia usług, obejmując większość z nich. Jej wysokość nie może spaść poniżej 15 procent. Zasada ta obowiązuje w całej Unii Europejskiej i ma przeciwdziałać sytuacji, by rozbieżności między stawkami podstawowymi poszczególnych krajów, prowadziły np. do zakłóceń konkurencji.

Stawki obniżone mogą funkcjonować w państwach członkowskich w jednym lub dwóch wariantach. Mają zastosowanie jedynie w przypadku ściśle określonych towarów oraz usług jak: środki spożywcze, dostawa wody bądź produkty farmaceutyczne. Wykaz kategorii, w przypadku których można zastosować stawki obniżone zawiera Załącznik III do wspominanej już dyrektywy UE (sprawdź tutaj). Ich wartość nie może być niższa niż 5% podstawy opodatkowania.

Reklama

Stawki specjalne mogą być wprowadzone w wyniku decyzji państw członkowskich, dotycząc wybranych towarów lub usług. W ich obrębie występują:

• tzw. stawka „super obniżona” (szczególna) – jej wartość to poniżej 5%. Rozwiązanie to stosuje np. Hiszpania, gdzie konserwacja oraz dostosowanie środków transportu dla osób niepełnosprawnych są objęte 4-procentową stawką VAT. Z kolei we Francji funkcjonuje stawka szczególna 2,1% dotycząca: środków farmaceutycznych refundowanych przez państwo (Securité sociale), sprzedaży żywych zwierząt rzeźnych, a także określonych wydarzeń kulturalnych oraz niektórych publikacji prasowych.

Stawka zerowa – część towarów i usług w wybranych państwach UE podlega całkowitemu zwolnieniu z podatku VAT. Zaliczono do nich m.in pewne czynności wykonywane w interesie publicznym, transakcje ubezpieczeniowe czy udzielanie kredytów. W przypadku występowania tego typu stawki, kupujący nie płaci podatku VAT, ale sprzedawcy nadal przysługuje prawo do odliczeń związanych bezpośrednio ze sprzedażą towarów i świadczeniem usług.

Stawki pośrednie – występują w państwach, gdzie stawka obniżona była stosowana wobec kategorii niewspomnianych przez załącznik III już 1 stycznia 1991. Towary i usługi te mogą być nadal objęte stawką o obniżonej wysokości, z tym zastrzeżeniem, że nie będzie ona niższa niż 12 %. Ten rodzaj stawek miał być - w założeniu - rozwiązaniem tymczasowym ułatwiającym początkowe funkcjonowanie jednolitego rynku po 1993 roku. Do dzisiaj funkcjonuje on w Austrii, Belgii, Luksemburgu, Irlandii czy Portugalii.

>>> Czytaj też: Sztuka a nie sztuczka. Czy rząd rzeczywiście uszczelnił system podatkowy?

Gdzie podatek VAT jest najniższy, a gdzie najwyższy w UE?

Stawki VAT obowiązujące w państwach członkowskich Unii Europejskiej wahają się między 17 a 27 procent. Najniższa, 17-procentowa stawka funkcjonuje w Luksemburgu. To wynik reformy wprowadzonej w 2015 roku – wcześniej w kraju obowiązywała minimalna stawka podstawowa – 15 procent. W podobny sposób podwyższono wtedy stawkę obniżoną w kraju, która obecnie wynosi 8 %. Niezmienna pozostała z kolei 3-procentowa stawka funkcjonująca w branży hotelarskiej i gastronomicznej, stanowiąc wsparcie dla rynku pracy. Mimo wzrostu o 2 punkty procentowe w 2015, Luksemburg nadal pozostaje miejscem o najniższych stawkach podatku VAT w Europie.

Kolejne miejsce w rankingu zajmuje Malta – z 18-procentową podstawową stawką. Państwo stosuje również dwa rodzaje stawek obniżonych – 5 i 7%. Wśród krajów, gdzie VAT wynosi mniej niż 20% znajdują się również: Rumunia (19%), Niemcy (19%) i Cypr (19%).

Z kolei państwem, gdzie VAT osiąga największą wartość są Węgry. Obowiązująca tam stawka podstawowa to aż 27%. Kraje takie jak Chorwacja, Szwecja czy Dania stosują 25-procentową stawkę podstawową. Co więcej, ostatni kraj jest jedynym państwem członkowskim UE, gdzie nie występują żadne stawki obniżone.

Jakie stawki VAT obowiązują w Polsce?

Stawka podstawowa, które obecnie obowiązuje w Polsce to 23%. Wprowadzono ją w 2011 roku, na mocy art. 146a pkt 1 ustawy o VAT, rezygnując z poprzedniej 22-procentowej. O jeden procent wzrosła wówczas także stawka obniżona - z 7 do 8%. Choć wspomniany akt prawny przewidywał obowiązywanie podwyższonych stawek VAT do 31 grudnia 2016, to już ówczesne zapowiedzi ministra finansów wskazywały na to, że termin ten ulegnie przedłużeniu. Tak się też stało wraz z uchwalaniem przez Sejm tzw. „dużej” nowelizacji ustawy o VAT, której zasady wprowadzono na początku 2017. Zakłada ona utrzymanie wprowadzonych w 2011 roku zmian co najmniej do końca roku następnego.

Wprowadzenie ustawy było sprzeczne z zapowiedziami PiS, który obiecywał, że VAT zostanie obniżony. Rząd jednak nie wycofuje się z obietnicy, zaznaczając, że zostanie ona zrealizowana w momencie właściwym pod względem stabilności finansów publicznych, gdy dokonana zostanie pozytywna ocena efektów uszczelniania systemu podatkowego. Wiadomo jednak, iż sytuacja ta nie zaistnieje przed 2018 rokiem.

W Polsce obok stawki podstawowej 23%, występują dwie stawki obniżone: 8% i 5%. Pierwsza ma zastosowanie przede wszystkim w usługach takich jak: dostawa, budowa, remont lub przebudowa obiektów budowlanych zaliczonych do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym. Druga obowiązuje w przypadku podstawowych produktów spożywczych, książek drukowanych oraz wydawane na nośnikach oraz czasopism specjalistycznych.

>>> Czytaj też: Miliard zł więcej niż rok wcześniej. Resort finansów poinformował o wpływach z VAT za lipiec