"Klimat koniunktury oceniany jest obecnie pesymistycznie. W I kw. br. nastąpiło wyraźne pogorszenie sytuacji ekonomicznej sektora przedsiębiorstw. W II kw. br. przedsiębiorstwa oczekują dalszego jej pogorszenia, jednak spodziewana skala spadku będzie słabsza niż w I kw. Utrzymało się zróżnicowanie ocen sytuacji w zależności od klasy i branży przedsiębiorstwa. Zmniejszyły się jednak obserwowane wcześniej różnice między sytuacją eksporterów i nieeksporterów" - podano w raporcie banku centralnego.
NBP zauważa także, z największym spadkiem popytu borykają się eksporterzy z wysokim udziałem eksportu w przychodach, wśród sekcji PKD - budownictwo, a ponadto przedsiębiorstwa oferujące dobra inwestycyjne. Relatywnie lepiej oceniany jest popyt na dobra konsumpcyjne oraz usługi, choć i tu obserwowane jest pogorszenie sytuacji.
"Wśród przedsiębiorstw, które odczuły pogorszenie sytuacji połowa oczekuje, że faza spowolnienia gospodarczego nie będzie trwała długo i jeszcze w 2009 r. można spodziewać się poprawy koniunktury" - czytamy w raporcie.
Przedsiębiorstwa informują jednak o dalszym obniżeniu wielkości eksportu w I kw. i zwiększającej się liczbie rezygnacji ze sprzedaży zagranicznej. Prognozy na II kw. sugerują, co prawda, możliwość niewielkiej poprawy, jednak w próbie wciąż większość przedsiębiorstw spodziewa się obniżenia eksportu.
"Niski popyt przekłada się na spadek aktywności inwestycyjnej w sektorze przedsiębiorstw. Odsetek nowoplanowanych inwestycji na II kw. spadł do najniższego poziomu od 2001 r. Jednocześnie wyraźnie zwiększyła się grupa przedsiębiorstw, które zamierzają ograniczyć lub nawet całkowicie zrezygnować z dokończenia inwestycji będących w fazie realizacji. Pogorszenie klimatu inwestycyjnego wynika przede wszystkim z pesymistycznych ocen odnośnie bieżącej i przyszłej koniunktury" - czytamy dalej.
Jednocześnie przedsiębiorcy deklarują w skutek spadku aktywności inwestycyjnej i wzrostu trudności w pozyskaniu finansowania zewnętrznego ankietowane firmy deklarują obniżenie zadłużenia z tytułu kredytu bankowego. Plany zwiększenia wielkości kredytu mają tylko największe przedsiębiorstwa w próbie.
"W I kw. dostępność kredytu bankowego wyraźnie się pogorszyła - co trzecia firma występująca o przyznanie kredytu spotkała się z odmową jego udzielenia (przy tym liczebność firm ubiegających się o kredyt była nieco niższa niż w ciągu ostatnich kilku kwartałów). Przyczyny nie przyznania kredytu nie zmieniły się zasadniczo" - podał NBP.
Pozytywny jest natomiast fakt, że mimo znaczącego pogorszenia koniunktury sytuacja płatnicza ankietowanych firm jest, zgodnie z ich własnymi ocenami, wciąż relatywnie dobra, a tempo jej pogorszenia stopniowe.
"Jest to pokłosie wysokich zysków realizowanych jeszcze do III kw. 2008 r. Z tego powodu, mimo lekkiego spadku, oceny płynności przedsiębiorstw pozostają dobre, w tym zwłaszcza wysoko oceniana jest zdolność do spłaty zobowiązań wobec banków" - wynika z raportu.
Analitycy NBP zwracają również uwagę na niezbyt dobrą sytuację na rynku pracy. Z badań wynika, że spadek produkcji przekłada się na plany redukcji zatrudnienia. Zmniejszyć liczbę pracowników planuje co czwarta firma w próbie, podczas gdy wzrost - niespełna 5% firm. Plany ograniczenia zatrudnienia przeważają nad planami wzrostu w większości klas i sekcji w próbie.
"Wraz z pogarszającą się koniunkturą, w tym zwłaszcza słabnącym popytem na pracę maleje również odsetek firm zamierzających podwyższać płace. W II kw. podwyżki wynagrodzeń planuje nieco ponad 8% respondentów, zaś obniżki płac 9,5% firm. Skala podwyżek będzie przy tym dwukrotnie niższa niż skala obniżek. [...] W dwóch na trzy przypadki obniżek dokonają firmy zamierzające również zredukować wielkość zatrudnienia" - podał NBP.
Bank centralny zauważa, że maleje odsetek przedsiębiorstw zamierzających podnieść ceny na oferowane przez siebie produkty i usługi, a rośnie odsetek firm gotowych ceny obniżyć.
NBP dodaje, że obserwowany jest wyraźny spadek marż na sprzedaży krajowej. Najczęściej tłumaczony jest on redukcją wielkości produkcji, nieco rzadziej wzrostem kosztów czynników produkcji, czy spadkiem cen na wyroby i usługi własne.
Eksperci NBP podkreślili także, że zwiększająca się opłacalność sprzedaży zagranicznej oraz straty finansowe, jakie przedsiębiorstwa poniosły w wyniku stosowania instrumentów pochodnych (zwłaszcza opcji walutowych) sprawiły, że w okresie ostatniego roku wyraźnie zmniejszył się odsetek eksporterów wykorzystujących instrumenty zabezpieczające przed ryzykiem kursowym - spadek z 41% do 32%.
Podstawą opracowania są wyniki szybkiego monitoringu NBP, przeprowadzonego w marcu 2009 roku na próbie 888 podmiotów niefinansowych, reprezentujących wszystkie sekcje PKD (poza rolnictwem, rybołówstwem i leśnictwem), zarówno sektor niepubliczny, jak i publiczny, przedsiębiorstwa z sektora MSP oraz duże jednostki.
