Jeśli wzrost gospodarczy wyniesie w tym roku niewiele ponad 0 proc., to budżetowi centralnemu zabraknie dochodów. Został on skrojony na podstawie prognozy wzrostu PKB wynoszącej 3,7 proc., a plan oszczędności ze stycznia zakładał, że produkt krajowy brutto zwiększy się o 1,7 proc.
– Nasze szacunki pokazują, że ubytek dochodów może wynieść między 30 a 40 mld zł. Rząd zapewne spróbuje wycisnąć więcej dywidend ze spółek Skarbu Państwa – mówi Rafał Benecki ekonomista ING BSK. Plan z ustawy budżetowej zakładał, że w tym roku będzie to ponad 3 mld zł. Zdaniem Dariusza Winka, ekonomisty BGŻ, skutki takiej decyzji mogą być niebezpieczne. – To jest bardzo groźny sposób, bo zmniejsza w firmach środki na inwestycje. Gdy mówi się o możliwości wypłaty dywidendy z zysków PKO BP, to jest to dość dziwne, skoro inne banki dostały zalecenie KNF, by zyski przeznaczać na kapitały własne – mówi ekonomista BGŻ. Dużo bardziej prawdopodobne jest to, że rząd przynajmniej spróbuje zwiększyć akcyzę.
Szukanie dochodów
– Najprostszym rozwiązaniem podniesienia dochodów jest podniesienie akcyzy na paliwa. Jest to proste formalnie i bardzo szybko przynosi skutek – ocenia Remigiusz Grudzień, ekonomista PKO BP. Teoretycznie Ministerstwo Finansów może też zaproponować wzrost stawek VAT. Ekonomiści, z którymi rozmawialiśmy, wymieniają m.in. 7-proc. stawki na transport lotniczy, przejazdy kolejowe, usługi hotelarskie i 3-proc. na przejazdy taksówkowe. Zaraz jednak dodają, że ryzyko prezydenckiego weta w tym przypadku byłoby bardzo duże. Zwłaszcza po ostatnim orędziu, w którym prezydent zaproponował obniżenie stawek tego podatku.
Reklama
Szanse, by ubytek w dochodach powetować mniejszymi wydatkami, są nikłe. – Można się spodziewać niewielkich cięć. Już w styczniu, gdy pierwszy raz szukano oszczędności, okazało się, że nie jest to proste zadanie, omal nie skończyło się dymisją jednego z ministrów. Te cięcia mogą wynieść 2–3 mld zł – mówi Rafał Benecki.
To oznacza, że rząd nie ucieknie przed zwiększeniem deficytu budżetu centralnego. – Możemy się spodziewać wzrostu deficytu o 10 mld zł – dodaje ekonomista ING BSK. Na razie ustawa budżetowa zakłada deficyt na poziomie 18,2 mld zł. – Sądzimy, że po wdrożeniu w nowelizacji ustawy budżetowej oszczędności przygotowanych w styczniu i dodatkowym ubytku dochodów deficyt budżetowy powinien wzrosnąć do 27–28 mld zł – mówi Remigiusz Grudzień z PKO BP.
Bezpieczny deficyt
Dariusz Winek ocenia, że zwiększenie deficytu jest obecnie najbezpieczniejszym wyjściem. Szukanie dodatkowych dochodów i cięcie wydatków jest ryzykowne dla wzrostu gospodarczego. – Najgorszy scenariusz to ustalenie deficytu na bardzo ambitnym poziomie i niedotrzymanie tego planu w drugiej połowie roku. To jest niebezpieczne z rynkowego punktu widzenia. Dużo lepiej wyglądałoby ustalenie deficytu na jakimś rozsądnym poziomie – powiedzmy 30 mld zł. Na początku rynek może zareagowałby nerwowo, jednak realizacja całoroczna – lepsza niż nowy plan – byłaby odebrana pozytywnie – mówi ekonomista BGŻ.
Dodaje, że nie powinno być problemów z finansowaniem większego niedoboru: sektor bankowy jest zasilany w płynność i jest wstanie wchłonąć dodatkową podaż papierów skarbowych. Temu służyć ma m.in. obniżka stopy rezerw obowiązkowych, o jakiej zdecydowała wczoraj RPP. Wszyscy ekonomiści, z którymi rozmawialiśmy, wymieniają jeszcze trzecie wyjście: wypychanie deficytu z budżetu do innych części sektora finansów publicznych. Zdaniem Rafała Beneckiego dzielenie się deficytem z innymi składowymi sektora jest do pewnego stopnia zrozumiałe.
– Rynek finansowy patrzy przede wszystkim na budżet centralny. Większy deficyt centralny oznacza większe emisje obligacji. To się przekłada na złotego, poza tym, gdy rosną rentowności, zwiększają się też koszty obsługi długu. Ministerstwo Finansów będzie się starało pokazać, że deficyt centralny nie będzie rósł proporcjonalnie do spadku dochodów. I rozkładanie tego deficytu po innych częściach sektora będzie miało miejsce – mówi Rafał Benecki. Najprostszym sposobem takiego wypychania deficytu jest ograniczanie dotacji do funduszy celowych.
– Na przykład zmniejszenie dotacji do FUS i zmuszenie w ten sposób funduszu do zadłużania się bezpośrednio w bankach komercyjnych – mówi Remigiusz Grudzień z PKO BP. – Mieliśmy już przykład z Krajowym Funduszem Drogowym, kiedy to przeniesiono do niego wydatki na finansowanie dróg – dodaje Rafał Benecki. Według ekspertów rząd może też opóźnić wypłaty do samorządów. Będzie to stosunkowo łatwo uzasadnić, samorządy po I kwartale miały 8,6 mld zł nadwyżki, choć była ona mniejsza niż w I kwartale ubiegłego roku.
Podział braków
– Metoda dzielenia się deficytem z pozostałymi częściami sektora być może zostanie zastosowana. Ale z pewnością nie spowoduje to zwiększenia przejrzystości polskich finansów publicznych. Transparentność się pogorszy, a problemy wrócą, bo fundusze celowe będą musiały się zadłużyć. I z czegoś te długi spłacić w przyszłości – mówi Dariusz Winek. Niezależnie od metod łatania dziury niższych dochodów deficyt sektora general government wzrośnie. Ekonomiści nie mają co do tego wątpliwości.
Zdaniem Macieja Relugi z BZ WBK wielkość deficytu sektora to sprawa kluczowa. – To jest ważniejsze niż fakt, czy i w jakiej skali będzie rewizja budżetu. Krótkoterminowo może budżet jest istotny dla rynku finansowego, ale z punktu widzenia tego, jaki jest stan finansów publicznych, najważniejsze jest to, co się dzieje z deficytem sektora general government. Oficjalnie będziemy wiedzieć to w marcu 2010 r. Ale Ministerstwo Finansów ma pewnie jakieś swoje założenia i te założenia powinno przedstawić. Rządowa prognoza deficytu tego sektora na poziomie 4,6 proc. PKB jest dość optymistyczna – mówi Maciej Reluga. Według niego deficyt sięgnie 6 proc. PKB. Wynikać to ma m.in. z niedoboru dochodów w budżecie centralnym rzędu 40 mld zł i innych składowych sektora w wysokości 15 mld zł.
– Ten deficyt wyniesie około 5 proc. PKB. Sam budżet centralny wygeneruje połowę – mówi Rafał Benecki. Zdaniem Remigiusza Grudnia jest jeszcze zbyt mało danych, by podać dokładne szacunki. – Posiadamy dość ogólne dane dotyczące ubiegłego roku. Na tej podstawie można szacować, że będzie to 4–5 proc. PKB. To dość optymistyczne założenie na tle tego, co szacuje np. Komisja Europejska – mówi ekonomista PKO BP. Dodaje, że ten optymizm to m.in. efekt metodologii liczenia deficytu sektora. O ile budżet centralny ma deficyt wyliczany metodą kasową – czyli na podstawie dokonanych już wydatków i osiągniętych dochodów – o tyle deficyt sektora liczony jest memoriałowo. Wliczane są do niego nawet te wydatki, które nie zostały faktycznie poniesione, ale wynikają z zaciągniętych już zobowiązań.
– Ubiegłoroczny deficyt wzrósł do 3,9 proc. PKB, bo zaciągnięto zobowiązania na pokaźną kwotę, z pewnością większą niż 5 mld zł. Zrealizowano je jednak dopiero w tym roku. Te środki powiększyły nam deficyt kasowy, ale nie będą już brane pod uwagę przy wyliczaniu deficytu sektora – mówi Remigiusz Grudzień.
