Jak przedsiębiorca może się bronić przed zabezpieczeniem na podstawie nieprawomocnego wyroku sądu pierwszej instancji w sprawie gospodarczej.
Przedsiębiorcy, przeciwko którym toczy się postępowanie sądowe o zapłatę albo o świadczenie innych rzeczy zamiennych z powództwa innego przedsiębiorcy, powinni pamiętać o tym, że w przypadku niekorzystnego dla nich rozstrzygnięcia wydanego przez sąd pierwszej instancji mogą spodziewać się niezwłocznych zajęć lub innych czynności ze strony komornika. I to w sytuacji, gdy wyrok nie stał jeszcze prawomocny, a więc gdy planowane jest jego zaskarżenie przez stronę w drodze apelacji. Dlaczego tak się dzieje?

Klauzula wykonalności

Kodeks postępowania cywilnego przewiduje, że w sprawach gospodarczych dotyczących roszczeń pieniężnych albo świadczenia innych rzeczy zamiennych wyrok sądu pierwszej instancji już z chwilą jego wydania stanowi tytuł zabezpieczenia (dotyczy to wyroków wydanych w postępowaniach wszczętych po 19 marca 2007 r.). Co więcej, jest to tytuł zabezpieczenia wykonalny bez nadawania mu klauzuli wykonalności.
Oznacza to, że przedsiębiorca, na którego korzyść zostało wydane orzeczenie przez sąd pierwszej instancji, może niezwłocznie wystąpić o wydanie mu odpisu wyroku i z tym dokumentem zwrócić się do komornika o natychmiastowe dokonanie zabezpieczenia roszczenia.
Reklama
Sytuacja przedsiębiorcy, przeciwko któremu zapadł taki wyrok, jest o tyle niekorzystna, że zabezpieczenie to nie podlega kontroli sądu tak jak w przypadku standardowego postępowania zabezpieczającego. Wydając postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia, w którym wskazywany jest sposób zabezpieczenia, sąd ma obowiązek wyważenia interesów obu stron postępowania w taki sposób, aby z jednej strony zapewnić uprawnionemu należytą ochronę prawną, a z drugiej nie obciążać obowiązanego ponad potrzebę.
W przypadku tytułu zabezpieczającego w postaci wyroku sądu pierwszej instancji wydanego w sprawie gospodarczej zabezpieczenie to następuje według wyboru powoda, najczęściej przez zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego lub zajęcie ruchomości pozwanego, co może doprowadzić do poważnych utrudnień w prowadzeniu przez niego działalności gospodarczej.

Upadek zabezpieczenia

Jak można bronić się w takiej sytuacji?
Teoretycznie najprostszym rozwiązaniem jest uiszczenie przez pozwanego kwoty zasądzonej wyrokiem wraz z wymagalnymi odsetkami na rachunek depozytowy sądu. Kwota ta stanowi bowiem sumę, której złożenie przez dłużnika do depozytu sądowego wystarcza do zabezpieczenia.
Jeżeli przedmiotem wyroku było zobowiązanie do wydania rzeczy zamiennych, wówczas do zabezpieczenia wystarczające jest złożenie sumy równej wartości przedmiotu sporu. Złożenie tej sumy na rachunek depozytowy sądu powoduje, że zabezpieczenie upada.
Pozwany może zwrócić się do sądu o wydanie postanowienia stwierdzającego upadek zabezpieczenia i odpis tego postanowienia złożyć komornikowi, który wówczas powinien uchylić dokonane zajęcia, jeżeli nie zrobił tego wcześniej – po otrzymaniu potwierdzenia samej wpłaty kwoty na rachunek depozytowy.
Dlaczego jest więc to rozwiązanie najprostsze tylko w teorii? Przy wyroku zasądzającym kilkadziesiąt lub kilkaset tysięcy złotych, a niekiedy nawet kilka milionów złotych, jednorazowa wpłata takiej kwoty wraz z odsetkami naliczonymi czasem za kilka lat wstecz na rachunek depozytowy sądu często nie jest możliwa.

Rachunek depozytowy

Ponadto, z uwagi na lakoniczną regulację kodeksową dotyczącą wpłaty przez pozwanego sumy wystarczającej do zabezpieczenia, w praktyce mogą powstać wątpliwości, jak należy rozumieć pojęcie depozytu sądowego, którym posługują się przepisy w tym zakresie.
Pojęcie to używane jest przede wszystkim w kontekście spraw depozytowych, które związane są ze złożeniem przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego w przypadkach przewidzianych w prawie materialnym i wywołującym skutki w sferze tego prawa.
Dotyczy to w szczególności sytuacji, w których dłużnik z uwagi na okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności, nie wie, kto jest wierzycielem albo gdy powstał spór co do tego, kto jest wierzycielem.
W takim wypadku złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego wymaga wystąpienia do sądu ze stosownym wnioskiem oraz – co do zasady – uprzedniego uzyskania zezwolenia sądu.
Stosowanie tej procedury w przypadku tytułu zabezpieczenia w postaci nieprawomocnego wyroku sądu pierwszej instancji wydanego w postępowaniu w sprawach gospodarczych, w postępowaniu zabezpieczającym należy jednak uznać za nieadekwatne.
W tej sytuacji depozyt sądowy oznacza po prostu rachunek depozytowy sądu, który wydał dany wyrok, i – jak wskazano wyżej – sama wpłata na niego odpowiedniej kwoty jest wystarczająca do zabezpieczenia.

Wniosek do sądu

Co pozostaje przedsiębiorcy, który nie dysponuje stosowną kwotą? Może wystąpić do sądu z wnioskiem o ograniczenie zabezpieczenia, np. poprzez uchylenie niektórych zajęć dokonanych przez komornika.
Pamiętać jednak należy, że uwzględniając wniosek, sąd nie jest związany jego treścią i może ograniczyć zabezpieczenie według swego uznania.
Ponadto postanowienie w przedmiocie ograniczenia zabezpieczenia może zostać wydane tylko po przeprowadzeniu rozprawy, co powoduje wydłużenie czasu koniecznego na przeciwdziałanie czynnościom komornika.
Podstawa prawna
Art. 47919a, 492 par. 2, art. 742 oraz art. 7541 par. 3 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).
ikona lupy />
Janusz Mazurek / DGP
ikona lupy />
Katarzyna Kowalewska / DGP