Od początku kryzysu franczyza przeżywa w Polsce wielki rozkwit. Przedsiębiorcy w nadziei, że pod znaną marką łatwiej będzie nie tylko przetrwać, lecz także rozwinąć
biznes, coraz chętniej wstępują do sieci. W efekcie w 2010 r. liczba punktów franczyzowych zwiększyła się o 5,8 tys., do ponad 38 tys. W ubiegłym roku, według wstępnych szacunków, przybyło ich 6,7 tys. i w sumie pod czyjąś marką działa ponad 45 tys. placówek.
Popularność franczyzy wykorzystują też firmy, które poprzez sprzedaż własnego konceptu chcą szybko rozszerzyć zakres działania. Bywa więc, że rekrutują franczyzobiorców, zanim jeszcze dobrze przetestują działanie systemu i zasad, na jakich ma obowiązywać współpraca. Eksperci szacują, że od dwóch do trzech umów na dziesięć zawiera zapisy niezgodne z prawem, a pięć, a nawet sześć na dziesięć zapisy zabezpieczające wyłącznie interesy franczyzodawców.
Pułapki w umowach
Dlatego zalecane jest wnikliwe czytanie umów, a wręcz korzystanie z usług prawników przed ich podpisaniem.
Umowa franczyzowa jest umową nienazwaną, a to oznacza, że jej ostateczny kształt zależy od obu stron. Ta dowolność formułowania kontraktów bywa wykorzystywana, choć czasem jest to działanie nieświadome, wynikające z nieznajomości przepisów. Przykładem mogą być zapisy dotyczące zakazu konkurencji wobec franczyzodawcy (czasem nawet bezterminowe) po zakończeniu współpracy albo zobowiązanie do niewiązania się z inną siecią przez okres dłuższy niż rok.
– Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 30 marca 2011 r. w sprawie wyłączenia niektórych porozumień wertykalnych spod zakazu porozumień ograniczających konkurencję, taki zapis może obowiązywać najwyżej przez 12 miesięcy po ustaniu umowy – wyjaśnia Karina Korczyńska, prawnik z firmy Profit System, doradzającej zarówno franczyzobiorcom, jak i franczyzodawcom.
Zdarzają się też umowy, w których zakazem konkurencji objęty jest nie tylko franczyzodawca, lecz także jego małżonek i dalsi członkowie rodziny. Taka umowa jest dozwolona, choć mało korzystna dla przyszłego franczyzobiorcy.
Nie należy podpisywać umowy, w której franczyzodawca zastrzega sobie ustalanie
cen, czyli narzuca maksymalny poziom upustu lub sztywną marżę na towar, który potem będziemy oferować. Jest to zakazane ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów. Franczyzodawca może natomiast rekomendować lub podawać maksymalną cenę towaru, po jakiej franczyzobiorca będzie mógł go sprzedawać.
Kary dla obydwu stron
Prawnicy doradzają, by wnikliwie przeczytać zapisy ustalające kary. Bo te mogą znaleźć się w umowie, ale powinny dotyczyć zarówno franczyzobiorcy, jak i franczyzodawcy. Wówczas faktycznie mamy do czynienia z umową partnerską, traktującą obie strony na równych prawach.
Należy uważać na zbyt ogólne zapisy. – W umowie musi być dokładnie wskazane, za co kara finansowa może zostać wymierzona, np. za naruszenie przepisów o zakazie konkurencji, za ujawnienie poufnych informacji – wymienia Karina Korczyńska.
Nie jest jednak dobrze, gdy katalog kar jest obszerny. Umowa franczyzowa nie powinna służyć do zarabiania dodatkowych pieniędzy przez franczyzodawcę. Zwłaszcza w kontekście reklamowym i marketingowym. Dobrze jest też wymienić, jakimi produktami i usługami będzie mógł handlować franczyzobiorca. Bywa bowiem, zwłaszcza w systemach finansowych, że do sprzedaży u partnera trafia tylko wybrany asortyment. Pozostały jest zarezerwowany dla placówek firmowych.
Katalog zobowiązań
By uniknąć nieporozumień, w umowie powinno zostać też sprecyzowane, do czego zobowiązuje się franczyzodawca.
– Mowa o elementach kluczowych potrzebnych do osiągnięcia sukcesu gospodarczego przez franczyzobiorcę. Powinien on mieć wgląd w zarys biznesplanu, w oparciu o który będzie prowadził działalność – uważa Radosław Świstak, prezes Krislex Kancelarii Doradców Prawnych.
Na koniec dobrze jest przestudiować zapisy dotyczące czasu obowiązywania umowy oraz zasad jej wypowiadania. Umowa franczyzowa może zostać zawarta na dwa sposoby. Na czas nieokreślony, wówczas jej rozwiązanie następuje za wypowiedzeniem. Czas wypowiedzenia ustalają same strony. Eksperci doradzają jednak, by przy tej okazji dokładnie wymienić też umowie, co może być powodem jej rozwiązania.
– Powinny również zostać zaproponowane rozwiązania ugodowe – radzi Radosław Świstak.
Jak dodaje, na rynku istnieją bowiem systemy franczyzowe, które wręcz bazują na zawieraniu i wypowiadaniu umów.
Drugi ze sposobów to umowa na czas określony – pięć, siedem czy dziesięć lat.
– Drugi wariant jest lepszy dla franczyzobiorcy, bo umowa nie może zostać rozwiązana przed upływem ustalonego czasu, poza nielicznymi sytuacjami szczególnie określonymi w umowie. To daje większą gwarancję franczyzobiorcy na to, że zwrócą mu się nakłady poniesione na inwestycję – tłumaczy Karina Korczyńska.
Pamiętaj o ważnych sprawach
Co powinna regulować umowa franczyzowa
● Uprawnienia franczyzodawcy i franczyzobiorcy.
● Zakres dostaw przez franczyzodawcę towarów i usług.
● Obowiązki franczyzodawcy i franczyzobiorcy.
● Warunki płatności przez franczyzobiorcę.
● Czas obowiązywania, warunki jej rozwiązania i przedłużenia.
● Warunki sprzedaży lub przeniesienia tytułu prawnego do działalności.
● Zasady korzystania ze znaku towarowego.
● Postanowienia regulujące kwestię zwrotu, w przypadku rozwiązania umowy, wszelkich środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych należących do franczyzodawcy.
Co powinien zrobić franczyzobiorca, zanim podpisze umowę
● Zastanowić się dokładnie, jaki produkt lub usługę chce oferować.
● Zbadać, jaki jest popyt na dany produkt lub usługę, na terenie, na którym będzie prowadzić działalność.
● Sprawdzić, jakie szykują się zmiany prawa w branży, które mogą wpłynąć na opłacalność biznesu.
● Wyliczyć, ile będzie kosztowało wejście do sieci i działanie w ramach niej.
● Przygotować się finansowo na to, że biznes w pierwszych miesiącach nie będzie przynosił zysków.
● Sprawdzić franczyzodawcę: czy ma doświadczenie w prowadzeniu działalności gospodarczej, czy toczą się przeciwko niemu sprawy sądowe lub administracyjne, jakie ma plany dotyczące dalszego rozwoju przedsiębiorstwa, jak zamierza wspierać franczyzobiorcę, jak wiedzie się innym franczyzodawcom w sieci.
Źródło: Akademia Rozwoju Systemów Sieciowych, Profit System
