Narodowy Bank Polski w swoim najnowszym raporcie pt.: „Analiza sytuacji gospodarczej w krajach Europy Środkowo-Wschodniej” identyfikuje dwie grupy czynników, które w istotny sposób wpłynęły na obniżenie wskaźników wzrostu gospodarczego w regionie – sytuacja w strefie euro oraz popyt wewnętrzny.
Kryzys w strefie euro i słabnący popyt wewnętrzny
Kryzys w strefie euro i osłabienie popytu u zachodnich partnerów handlowych krajów Europy Środkowo-Wschodniej widoczne jest szczególnie w spadającej dynamice eksportu krajów regionu, który w istotny sposób spowolnił na początku 2012 roku. Jak jednak wyjaśniają autorzy raportu, nie wszystkie kraje opisywanej grupy zareagowały tak samo. Opisany spadek eksportu w najmniejszym stopniu dotknął Słowację, która ma stosunkowo duży udział w swoim eksporcie krajów spoza strefy euro, a także kraje bałtyckie, którym udało się utrzymać wysoką konkurencyjność. Najbardziej zaś pod tym względem ucierpiała Rumunia.
Jeśli chodzi o drugi czynnik obniżenia wzrostu w krajach CEE, czyli spadek popytu wewnętrznego, dotyczył on zarówno konsumpcji jak i inwestycji – czytamy w raporcie. Wśród przyczyn takiego stanu rzeczy autorzy raportu NBP identyfikują m.in. zmniejszenie akcji kredytowej, trwającą konsolidację fiskalną oraz zmniejszenie aktywności w sektorze przemysłowym.
Według danych makro z IV kw. 2012 roku największe spowolnienie gospodarcze w krajach regionu miało miejsce w 2012 roku. Wówczas PKB w krajach Europy Środkowej i Wschodniej wzrósł zaledwie o 1 proc. Choć autorzy raportu spodziewają się powolnego wychodzenia z kryzysu w 2013 roku, to – jak zaznaczają – lekkiego spowolnienia tempa wzrostu można oczekiwać w Polsce oraz w krajach bałtyckich. Według prognoz wzrost PKB krajów CEE w 2013 roku wniesie 1,5 proc., zaś 2014 już 2,4 proc. Głównym motorem powolnego wzrostu PKB w tym regionie ma być rosnący popyt wewnętrzny.
Bałtyckie tygrysy i Słowacja
Autorzy raportu NBP zwracają szczególną uwagę na kraje bałtyckie. Te bowiem dzięki „wewnętrznej dewaluacji” w latach 2008-2010, która doprowadziła do wyraźniej obniżki kosztów pracy, w latach 2010-2012 ponownie weszły na ścieżkę szybkiego wzrostu. Gospodarki krajów bałtyckich w latach 2011-2012 często znajdowały się wśród najszybciej rosnących w UE. Jak stwierdzają autorzy raportu – obecnie największym zagrożeniem dla wysokiego poziomu konkurencyjności jest wzrost wynagrodzeń.
Drugim krajem, który w najmniejszym stopniu ucierpiał z powodu kryzysu w strefie euro, jest Słowacja. Kraj ten utrzymywał stosunkowo wysokie tempo wzrostu ze względu na rosnący popyt ze strony partnerów handlowych spoza UE.
Dlaczego Europa Środkowa i Wschodnia nie eksportuje poza UE?
Spektakularny wzrost znaczenia krajów BRIC w ramach globalnej gospodarki nie znalazł odzwierciedlenia w strukturze eksportu krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Autorzy raportu NBP identyfikują kilka przyczyn, dla których eksport z krajów Europy Środkowo-Wschodniej stosunkowo rzadko trafia poza Europę Zachodnią.
Choć w krajach CEE dzięki bezpośrednim inwestycjom zagranicznym dokonały się istotne zmiany w strukturze towarowej eksportu, to struktura geograficzna nie uległa dużym zmianom. Stało się tak, ponieważ głównym celem przenoszenia produkcji z krajów Europy Zachodniej do krajów Europy Środkowo-Wschodniej było zwiększenie eksportu dzięki konkurencyjności cenowej (niższe koszty siły roboczej). Eksport z tych krajów kierowano jednak przede wszystkim do krajów Europy Zachodniej oraz Rosji i krajów byłego ZSRR.
Filie zachodnioeuropejskich firm w krajach CEE skupiały się na produkcji i eksporcie produktów przeznaczonych na niższe segmenty rynku. Towary te ze względu na niską wartość jednostkową, nie mogły konkurować z produktami z innych krajów rozwijających się, a przez to miały małą szansę zaistnienia na odległych geograficznie rynkach. Utrwalono w ten sposób geograficzną strukturę eksportu regionu CEE – czytamy w raporcie.
Dodatkowo towary o niskiej wartości jednostkowej, które dominują w eksporcie krajów CEE, są dostarczane przez rynki wewnętrzne krajów BRIC. Większe zapotrzebowanie na import w krajach BRIC obserwuje się na poziomie produktów o wyższej wartości jednostkowej. Towary takie są zaś wytwarzane głównie w państwach rozwiniętych Europy Zachodniej, USA czy też Japonii.
Pewnym wyjątkiem wśród odbiorców eksportu państw CEE z grupy krajów BRIC jest Rosja, w przypadku której decydującym czynnikiem była i pozostaje bliskość geograficzna, kulturowa oraz historyczna względem regionu CEE.
/>
/>
/>
/>
/>
/>