„Państwo i My. Osiem grzechów głównych Rzeczypospolitej – 5 lat później” to kolejna odsłona raportu pod redakcją prof. Jerzego Hausnera, który po raz pierwszy zaprezentowano w 2015 roku. Wówczas eksperci skupieni wokół Open Eyes Economy HUB wskazali osiem największych bolączek państwa polskiego.
8 grzechów głównych Polski
Na samym czele listy „grzechów” autorzy umieścili pojawiający się już w wielu opracowaniach problem Polski, czyli brak wyobraźni strategicznej i suwerennej myśli rozwojowej. Oznacza to, że rządzenie w Polsce opiera się na mechanizmie reakcji na wydarzenia, a nie na próbie przewidywania i kształtowania rzeczywistości. Częstokroć reakcja rządzących dodatkowo pogarsza problematyczną sytuację, z którą musi mierzyć się społeczeństwo, zaś działania państwa jawią się jako chaotyczne i spóźnione.
/>
Wśród poważnych problemów państwowości autorzy wskazują także na formalistyczny legalizm, który w praktyce jest bardzo uciążliwy dla obywatela. Problem ten wyraża się „kulcie przepisów prawa i procedur organizacyjnych. Jego istota polega na celebrowaniu literalnie ujmowanych przepisów i procedur – często przy tym wzajemnie sprzecznych, wyrwanych z kontekstu – oraz ich bezrefleksyjnym stosowaniu” – czytamy w raporcie.
/>
Nie bez znaczenia jest również unikanie rządzenia i ucieczka odpowiedzialności, które po stronie rządzących przejawiają się m.in. jako manipulowanie opinią publiczną dla potrzeb sprawowania władzy politycznej czy wykształcenie politycznego cynizmu i populizmu. Takie działania po stronie rządzących mają w opinii autorów raportu swój oddźwięk po stronie obywateli, a jest nim popadanie w pasywność i roszczeniowość w obliczu przekonania, że państwo jest głównie źródłem opresji i politycznych targów.
/>
Nowe problemy
Czy zasygnalizowane w 2015 roku przez autorów raportu problemy udało się rozwiązać?
„Po 5 latach od pierwszej publikacji należy ze smutkiem stwierdzić, że opracowana w roku 2015 krytyczna diagnoza stanu naszej państwowości jest nadal aktualna. W ciągu tych 5 lat jeszcze bardziej oddaliśmy się od sformułowanej wtedy wizji „dobrego państwa” – uważają autorzy. Do długiej listy problemów, które ujawniły się od 2015 roku, można według nich dopisać m.in. wodzowski model przywództwa politycznego, osłabienie samorządności terytorialnej, dewastację dialogu społecznego czy rządzenie przez podział i wywoływanie wojny kulturowo-politycznej. Do poważnych bolączek państwa polskiego zaliczono także destrukcję porządku aksjonormatywnego i ładu konstytucyjnego, przede wszystkim poprzez podważenie praworządności, a także kwestionowanie korzyści z członkostwa Polski w Unii Europejskiej i podważanie wartości i reguł, które ją konstytuują.
Szczególną rolę w ukazaniu skali problemów i niewydolności państwa miała także pandemia koronawirusa SARS-CoV-2, przede wszystkim w obszarze służby zdrowia, edukacji czy gospodarki. „Nadzwyczajna sytuacja w jaskrawy sposób ukazała wszystkie te słabości i deficyty opieki zdrowotnej w Polsce, które są rozpoznane od lat i których nie udaje się usunąć. Jednym z narosłych problemów jest zdrowie publiczne z wysoce zaniedbanym materialnie i kadrowo sektorem inspekcji sanitarno-epidemiologicznej” – czytamy w raporcie.
W obszarze gospodarki autorzy wskazują m.in. na niską wiarygodność ekonomiczną państwa, dużą zmienność przepisów, nadmiar i poziom skomplikowania regulacji, a także na potrzebę tworzenia niezależnego i sprawnego systemu sądownictwa, który będzie gwarantował nadzór nad przestrzeganiem prawa.
Dwa modele rozwoju
Autorzy raportu próbując antycypować przyszłość, wyróżniają dwa modele, których kształt może przyjąć rozwój Polski w przyszłości. Pierwszy z modeli to „autorytarne bezpieczeństwo”. „To nią podążali przez 5 lat rządzący i popierająca ich znaczna część społeczeństwa. Większość za nimi nie podążała, ale nie potrafiła wyznaczyć innej, alternatywnej drogi”.
Alternatywą dla tego modelu jest według autorów droga „solidarnego rozwoju”. „Wskazują ją ci aktywni obywatele, którzy w swoich miejscach wyznaczają ścieżki radzenia sobie z kryzysem i tworzenia czegoś nowego, ukazują praktycznie inne – solidarne i partnerskie – sposoby rozwiązywania wspólnych, społecznych problemów, takie, które łączą odporność z rozwojem” – wyjaśniają.
/>
Informacja o raporcie
Raport „Państwo i My. Osiem grzechów głównych Rzeczpospolitej – 5 lat później” stanowi podsumowanie wielomiesięcznej pracy kilku zespołów eksperckich, którzy brali udział w opracowaniu łącznie ponad 80 alertów, 25 ekspertyz oraz 7 raportów dziedzinowych. Opracowanie pod redakcją Prof. Jerzego Hausnera zawiera diagnozę aktualnej sytuacji w naszym kraju oraz najważniejsze wnioski w odniesieniu do kluczowych dziedzin życia społecznego. Publikacja nawiązuje do opublikowanego w 2015 roku eksperckiego raportu pt. „Państwo i My. Osiem grzechów głównych Rzeczypospolitej”, również pod red. J. Hausnera. W opracowaniu z 2015 roku wskazane zostały najważniejsze wymiary funkcjonowania państwa, które wymagają naprawy w postaci tytułowych grzechów Rzeczypospolitej.