Mimo pandemii Chiny kontynuują reformę otoczenia biznesowego i wdrażają rozwiązania ułatwiające prowadzenie firm, także zagranicznym inwestorom. Jednym z celów rządu jest poprawienie pozycji Chin w rankingu Doing Business Banku Światowego.

Pod koniec lipca 2020 Bank Światowy opublikował raport ukazujący drogę Chin w kierunku budowania przyjaznego środowiska biznesowego. Już sam tytuł publikacji „China’s Doing Business Success: Drivers of Reforms and Opportunities for the Future”Otwiera się w nowym oknie („Sukces Chin w prowadzeniu biznesu: źródła reform i szanse na przyszłość” – tłum. red.) sugeruje, że Pekin może odtrąbić sukces.

Reformy spoczywające na barkach najwyższych urzędników, eksperymentowanie z polityką lokalną, komunikacja i wymiana wiedzy między szczeblem krajowym a międzynarodowym, zdecydowane egzekwowanie i odpowiedzialność za wyniki reform, uczestnictwo sektora prywatnego oraz intensywne korzystanie z usług e-administracji – to według Banku Światowego (BŚ) sześć czynników odpowiedzialnych za sukces Chin w budowaniu przyjaznego środowiska dla biznesu. Pozwoliło to Chinom piąć się w przygotowywanym od 2003 r. przez BŚ rankingu „Doing Business”.

Poprawa prawie wszystkich wskaźników

Reklama

W 2020 r., na 190 badanych gospodarek, Kraj Środka znalazł się na 31. miejscu. Ranking oddziela od Chin Kontynentalnych Hongkong, który znalazł się na 3. pozycji.

Liderem zestawienia była Nowa Zelandia, a za nią uplasował się Singapur. Najwyżej wśród europejskich krajów oceniono Danię (4. miejsce). Natomiast USA uzyskały 6. lokatę. Polska znalazła się dość nisko, bo na 40. pozycji.

W ciągu ostatnich dwóch lat Chiny dokonały przełomu w zakładaniu biznesu (skok z 93. pozycji w 2018 r. na 27. w 2020 r.), wydawaniu pozwoleń na budowę (z 172. miejsca na 33.), dostępie do elektryczności (zmiana z 98. miejsca na 12.), czy ochronie inwestorów mniejszościowych (skok z 119. miejsca na 28.). Generalnie prawie we wszystkich badanych przez Bank Światowy wskaźnikach, z wyjątkiem łatwości pozyskiwania kredytu, Chiny poprawiły się, a w najgorszym wypadku pozostały na tej samej pozycji co w rankingu z 2018 r.

Przykładowo łatwiejsze rozpoczynanie działalności gospodarczej stanowi efekt wdrożenia procedur online i uproszczonej rejestracji w systemie ubezpieczeń społecznych. Tym samym Chiny osiągnęły pułap wyznaczany przez kraje OECD, a w niektórych sferach badanych w ramach tej kategorii były lepsze.

Zakończenie reformy licencji typu „5 w 1” i wprowadzenie zasady „jedno okno, jeden formularz”, stworzyło uproszczony kanał cyfrowy do rejestracji przedsiębiorstwa, co w rezultacie skróciło liczbę dni potrzebnych na jego założenie z 22,9 do 8,5.

W latach 2017-2019 Chiny ułatwiały obsługę pozwoleń na budowę.

Analiza BŚ pokazała, że Chiny dzielą tylko dwa miejsca od uznania, że zdobycie przyłącza elektrycznego nie stanowi problemu. Wystarczają 32 dni i tylko 2 procedury, aby je uzyskać, co jest wynikiem o ponad połowę lepszym niż średnia dla państw OECD. To efekt ułatwień w dostępie do elektryczności, szczególnie w dużych miastach, zwiększenia przepustowości sieci, przejrzystości taryf za energię elektryczną oraz upraszczania biurokracji. W latach 2017-2019 Chiny ułatwiały również obsługę pozwoleń na budowę, usprawniły zatwierdzanie projektów niskiego ryzyka, przyspieszając obsługę przyłączy wodociągowych i kanalizacyjnych oraz zwiększyły bezpieczeństwo przez nałożenie surowszych wymagań kwalifikacyjnych dla specjalistów. Skróciło to całkowity czas uzyskiwania pozwoleń na budowę w Szanghaju ze 169,5 do 125,5 dnia, a w Pekinie ze 136,5 do 93 dni.

W raporcie BŚ wskazano obszary wymagające poprawy, jak chociażby wzmacnianie praworządności, promowanie konkurencji i zapewnienie równych warunków działania dla wszystkich firm. Sporym wyzwaniem pozostaje wymiana danych między różnymi instytucjami rządowymi. Ankiety badające opinie przedsiębiorców prywatnych na temat otoczenia biznesowego są rozproszone i nie ma jasnego mechanizmu informacji zwrotnej. Sporo miejsca w raporcie BŚ poświęcono także niedociągnięciom chińskiego systemu prawnego. Usprawnień wymagają także system podatkowy, dostęp do kredytów, handel transgraniczny czy rozwiązywanie problemów z niewypłacalnością.

Ważna rola Szanghaju i Pekinu

Raporty Banku Światowego opierają się na szczegółowych badaniach Pekinu i Szanghaju. Szanghaj stanowi 55 proc. wagi w raporcie. W ciągu 2019 r. powstało w tym mieście prawie 368 tys. nowych przedsiębiorstw, o 8 proc. więcej w porównaniu z rokiem poprzednim. Szanghaj jest siedzibą ponad 2,5 miliona podmiotów, co w praktyce oznacza, że co dziesiąty mieszkaniec miasta jest właścicielem firmy. Tylko między lutym a listopadem ubiegłego roku miasto przyciągnęło ponad 6 tys. nowych inwestycji zagranicznych, czyli o ponad 1/3 więcej niż w analogicznym okresie w 2018 r. Ich wartość oszacowano na prawie 18 mld dolarów, wzrost o 10 proc.

Ten boom jest w dużej mierze związany z poprawą wydajności administracyjnej Szanghaju. Miasto ułatwiło prowadzenie interesów, ustanawiając pierwszy w kraju tzw. „portal z jednym oknem”, gdzie zintegrowano usługi rządowe z wykorzystaniem blockchain, big data oraz innych technologii cyfrowych.

Wprowadzono 188 zmian w jurysdykcji oraz 58 rozporządzeń zmierzających do poprawy warunków działania firm.

W samym tylko 2018 r wprowadzono ponad 40 reform oraz 20 procedur administracyjnych online. Rok ten nawet oficjalnie okrzyknięto „rokiem reformy środowiska biznesowego”. Następnie w 2019 r. kontynuowano przekształcenia, a do początku 2020 r. wprowadzono w sumie 188 zmian w jurysdykcji oraz 58 rozporządzeń zmierzających do poprawy warunków działania firm.

Także Pekin należy uznać za innowatora w zakresie wdrażania polityk ułatwiających życie przedsiębiorcom. W ostatnich latach władze stolicy sukcesywnie wprowadzały Schematy reformowania otoczenia biznesowego (ang. Business Environment Reform Schemes) i ich wersje 1.0, 2.0 oraz 3.0. Pierwszą turę zmian rozpoczęto w 2018 r. i celem były obszary oceniane w rankingu Banku Światowego.

Ostatecznie listę przekształceń poszerzano dwukrotnie, w tym o ochronę praw własności intelektualnej, nadzór rynku, przyciąganie talentów, dostęp do finansowania dla małych i mikroprzedsiębiorstw, wsparcie innowacji czy tworzenie systemów kredytów korporacyjnych oraz indywidualnych. Trzy wersje reform wprowadziły około 400 zmian sprzyjających prowadzeniu biznesu. Wśród nich znalazły się m.in. usprawnienie procedur zatwierdzania zakładania i prowadzenia działalności gospodarczej, integrację procedur zatwierdzania przez różne agencje rządowe oraz tworzenie „punktów kompleksowej obsługi” w celu uproszczenia składania wniosków, udoskonalenie działania e-administracji i zwiększenie efektywności wymiany danych między agencjami dzięki wykorzystaniu technologii chmury.

Badania BŚ są obarczone pewnym błędem, gdyż dotyczą tylko dwóch najbogatszych, chińskich miast, które pozostają pod bezpośrednią kontrolą rządu centralnego. Może to zniekształcać obraz całego kraju. Interpretacja i wdrażanie polityk upraszczających prowadzenie biznesu w Chinach może się różnić w zależności od regionu, a inwestor zagraniczny może stwierdzić, że otoczenie biznesowe w mniejszym mieście jest inne.

Jednak ogólna tendencja ułatwiania życia firmom w Chinach jest widoczna. Podobny do BŚ raport o ułatwianiu prowadzenia działalności w chińskich miastach opublikowała CCTV (rządowa telewizja), w którym obok Pekinu i Szanghaju wśród miast z najlepszym środowiskiem biznesowym znalazły się: Shenzhen, Kanton, Chongqing, Nanjing, Hangzhou, Chengdu, Tianjin i Ningbo.

Reformy „Fang Guan Fu” i ich pochodne

Od 2015 r. Pekin wdraża pakiet reform „Delegowanie władzy, usprawnienie administracji i optymalizacja usług rządowych” zwanych jako „Fang Guan Fu”. Zaproponowane narzędzia miały przekształcić funkcje rządu, poprawić otoczenie biznesowe i ożywić gospodarkę. Chodziło o przedefiniowanie relacji między władzą a rynkiem przez zmianę uprawnień, usprawnienie procedur administracyjnych oraz poprawę przepisów i jakości usług publicznych.

Władze lokalne są zachęcane do podejmowania lokalnych przekształceń biznesowych.

Program reform przyspieszył w 2017 r. w efekcie ściślejszej współpracy z Bankiem Światowym. Chociaż kierunek ogólnej reformy wyznaczają przywódcy Chin, to władze lokalne są zachęcane do podejmowania lokalnych przekształceń biznesowych oraz pionierskiej polityki. W ramach przekształceń wprowadzono wiele udogodnień.

Pod koniec 2018 roku Chiny rozpoczęły wdrażanie ujednoliconego systemu negatywnych list dostępu do rynku, umożliwiającego wszystkim wchodzenie do branż na równych zasadach (negatywne listy dostępu to lista sektorów, w które nie mogą inwestować zagraniczne podmioty gospodarcze – przyp. red.). 23 czerwca 2020 roku opublikowano dwie listy negatywne, zmniejszając liczbę pozycji z 40 do 33 na krajowej liście negatywnej i z 37 do 30 na liście stref wolnego handlu.

W czerwcu 2019 r. uchwalono pierwsze Prawo Zagranicznych Inwestycji. Ustawa wprowadza nowe ramy zarządzania inwestycjami zagranicznymi w Chinach i rozwiązuje szereg problemów zagranicznych przedsiębiorstw. Zastrzeżenia budzi zakres, w jakim prawo odnosi się do tych problemów w praktyce. W lipcu weszły też w życie rządowe regulacje.

Od stycznia 2020 r. wdrażany jest dekret w sprawie optymalizacji otoczenia biznesowego, w którym określono kluczowe zasady i kierunki wspierania stabilnego, sprawiedliwego, przejrzystego i przewidywalnego środowiska, w którym funkcjonują firmy oraz szczegółowe wysiłki na rzecz ograniczenia biurokracji, usprawnienia zezwoleń administracyjnych oraz poprawy nadzoru i egzekwowania prawa. Dekret zawiera również szczegółowe wytyczne dotyczące reformy parametrów branych pod uwagę przy sporządzaniu rankingu „Doing Business” oraz zestaw zmian opartych na najlepszych, międzynarodowych praktykach.

Zmiany nawet w czasie pandemii

W ciągu ostatnich miesięcy zmieniły się jednak warunki gospodarcze. Pandemia COVID-19 i środki podjęte przez Pekin w celu jej powstrzymania wywołały poważny szok w zakresie popytu i podaży.

Od początku tego roku samorządy na różnych szczeblach opracowały strategie zabezpieczające przed niepewnością. Starano się optymalizować otoczenie biznesowe i pomagać firmom przezwyciężyć trudności.

Pekin nie wstrzymał reform ułatwiających prowadzenie firm w obliczu pandemii. Ciągła praca nad bardziej przyjaznym środowiskiem dla biznesu stała się ważnym środkiem zwiększania zaufania rynku, promowania ożywienia i transformacji gospodarki w kierunku zrównoważonego rozwoju. Może okazać się, że reformy te bardzo pomogą w niwelowaniu efektów pandemii w Chinach.

Ewa Cieślik, adiunkt na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu; specjalizuje się w chińskim rynku finansowym.