Kluczowe przepisy mające uszczelnić VAT mogą okazać się martwe – uważa część ekspertów. A wszystko przez uchwaloną dopiero co nowelizację ustawy o VAT (czeka ona jeszcze na rozpatrzenie senackich poprawek przez Sejm).
Pierwotne założenie Ministerstwa Finansów było takie, by podzielona płatność była obowiązkowa w przypadku faktur opiewających na więcej niż 15 tys. zł. Problem w tym, że przepisy wprowadzające taki obowiązek odsyłają do zapisów w innej ustawie – Prawo przedsiębiorców (art. 19 pkt 2). A tam mowa jest o konkretnej kwocie – 15 tys. zł oraz „wartości transakcji przekraczającej 15 tys. zł”. A „kwota” to przecież nie „wartość transakcji”.
– W świetle tego kwota, o której mowa w art. 19 pkt 2 prawa przedsiębiorców, to 15 tys. zł. Nie mniej i nie więcej – uważa Marek Kwietko-Bębnowski, doradca podatkowy. Tego samego zdania jest Andrzej Nikończyk, partner w KNDP. – W uchwalonej ustawie obowiązkowy split payment dotyczy tylko faktur, w których ogólna należność to dokładnie 15 tys. zł – potwierdza.
W pierwotnym projekcie zapisano to inaczej. Limit 15 tys. zł miał być powiązany z transakcją, a nie z fakturą. Potem jednak, po konsultacjach społecznych, resort finansów zmienił zapis i wyjaśnił wprost: „odesłanie do przepisu ustawy – Prawo przedsiębiorców dotyczy wyłącznie kwoty”. W takiej wersji projekt przyjęły kolejno: rząd, Sejm i Senat.
Obecnej wersji przepisów broni Krystian Łatka z Instytutu Studiów Podatkowych. – Oczywiście, że chodziło o faktury o wartości powyżej 15 tys. zł, a nie wyłącznie te, które opiewają na tę kwotę – mówi. Z kolei resort finansów, mimo naszej prośby, nie skomentował sprawy.
Obowiązkowy split payment ma już 1 listopada objąć towary i usługi z branż wrażliwych (m.in. smartfony i laptopy).
Gdzie tkwi problem
W trzech kluczowych przepisach nowelizacji – tych, które dotyczą obowiązkowego split paymentu oraz solidarnej odpowiedzialności za VAT – pojawia się odesłanie do kwoty stanowiącej – zacytujmy – „kwotę, o której mowa w art. 19 pkt 2 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców”.
Spójrzmy zatem, co jest zapisane w prawie przedsiębiorców. Jest tam mowa o:
- kwocie 15 tys. zł i
- wartości transakcji przekraczającej 15 tys. zł lub równowartość tej kwoty.
Zdaniem części ekspertów takie zapisy nowelizacji oznaczają jedno – obowiązkowy split payment trzeba będzie stosować wyłącznie do faktur, na których kwota brutto wyniesie dokładnie 15 tys. zł, a nie gdy przekroczy tę kwotę. I nie jest ważne, że co innego było intencją resortu finansów.
– Liczy się to, co jest w przepisie – mówi Marek Kwietko-Bębnowski, doradca podatkowy.
I tłumaczy, że zgodnie z zasadami wykładni gramatycznej „kwota, o której mowa” w art. 19 pkt 2 ustawy – Prawo przedsiębiorców oznacza dokładnie 15 tys. zł. – Ani mniej, ani więcej – podkreśla ekspert.
Kilkakrotnie zwraca uwagę na to, że w art. 19 pkt 2 prawa przedsiębiorców jest mowa o „kwocie” oraz o „wartości transakcji”. – Kwota oznacza równo 15 tys. zł, natomiast „wartość transakcji” ma przekraczać tę kwotę lub jej równowartość – mówi ekspert.
Jego zdaniem więc, jeżeli ustawodawca stwierdza w nowelizacji ustawy o VAT, że split payment będzie obowiązkowy, gdy „kwota należności ogółem stanowi kwotę, o której mowa w art. 19 pkt 2 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców”, to oznacza to, że obowiązki te nie obejmą sytuacji, w których kwoty należności ogółem będą większe lub mniejsze niż 15 tys. zł.
Tego samego zdania jest Andrzej Nikończyk, doradca podatkowy i partner w KNDP. – Celem MF było stosowanie obowiązkowego split paymentu do kwot transakcji przekraczających 15 tys. zł, ale celu tego nie udało się zrealizować, bo treść proponowanych przepisów stanowi co innego niż uzasadnienie. W uchwalonej ustawie obowiązkowy split payment dotyczy tylko faktur, w których kwota należności ogółem wyniesie dokładnie 15 tys. zł – potwierdza Andrzej Nikończyk.
Zmiana po konsultacjach
Co ciekawe, w pierwotnym projekcie nowelizacji (datowanym na 14 maja br.) było to zapisane inaczej. Limit 15 tys. zł miał być powiązany z transakcją, a nie z fakturą. Projekt stanowił, że metodę podzielonej płatności trzeba będzie stosować do należności wynikającej z faktury „dokumentującej transakcje określone w art. 19 pkt 2 ustawy – Prawo przedsiębiorców”.
Ministerstwo Finansów zmieniło ten zapis w wyniku konsultacji społecznych. Obowiązek stosowania mechanizmu podzielonej płatności powiązano z fakturą, a nie z transakcją.
MF poinformowało o tym w raporcie z konsultacji, dodając: „Po zmianie odesłanie do przepisu ustawy – Prawo przedsiębiorców dotyczy wyłącznie kwoty”.
Wprowadzona zmiana była już zauważalna w kolejnej wersji projektu, datowanej na 19 czerwca br. I w takim właśnie brzmieniu przyjęły ją rząd, a następnie Sejm i Senat. Żadna z senackich poprawek, które ma rozpatrzyć jeszcze Sejm, nie dotyczy tego zagadnienia.
Kwota i wartość transakcji
Zdaniem Marka Kwietko-Bębnowskiego, jeśli intencją MF było powiązanie podzielonej płatności z fakturą, a nie z transakcją, to należało całkiem inaczej sformułować przepis.
Zamiast odsyłać do pojęcia „kwoty, o której mowa w art. 19 pkt 2 ustawy – Prawo przedsiębiorców”, ustawodawca powinien był:
- odesłać do „wartości transakcji, o których mowa w art. 19 pkt 2 ustawy – Prawo przedsiębiorców” lub
- powielić w ustawie o VAT regulacje zawarte w prawie przedsiębiorców lub
- odnieść się do przypadków, w których „kwota należności ogółem przekracza wartość transakcji, o których mowa w art. 19 pkt 2 ustawy – Prawo przedsiębiorców”.
– Wówczas nie byłoby wątpliwości, że chodzi o kwoty należności ogółem przekraczające kwotę 15 tys. zł lub jej równowartość – mówi doradca podatkowy.
Inna interpretacja
Obecnej wersji przepisu broni natomiast Krystian Łatka, doradca podatkowy z Instytutu Studiów Podatkowych. Zwraca uwagę na to, że w art. 19 pkt 2 prawa przedsiębiorców jest mowa o sytuacji, gdy jednorazowa wartości transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza 15 tys. zł lub równowartość tej kwoty.
– Nie ma wątpliwości, że przepis prawa przedsiębiorców dotyczy wartości powyżej 15 tys., a nie 15 tys. zł. Nie spotkałem się dotychczas z poglądem, że obowiązek obrotu bezgotówkowego dotyczy tylko transakcji o wartości dokładnie 15 tys. zł – argumentuje doradca.
Jego zdaniem nie powinno być więc wątpliwości, że nowelizacja ustawy o VAT dotyczy wartości ponad 15 tys. zł.
Ekspert dodaje, że nawet gdyby uznać, że obowiązkowy split payment będzie dotyczył faktur na dokładnie 15 tys. zł, to trzeba jeszcze pamiętać o racjonalności ustawodawcy i starać się potwierdzić wykładnię językową innymi metodami: systemową i funkcjonalną.
– Wszystkie one powinny dawać zgodny wynik. Jeśli weźmiemy to wszystko pod uwagę i cel regulacji, to dochodzimy do wniosku, że chodziło w sposób oczywisty o faktury o wartości powyżej 15 tys. zł, a nie wyłącznie te, które opiewają na tę kwotę – mówi Krystian Łatka.
Jego zdaniem nie ma wątpliwości, że organy podatkowe obiorą taki właśnie kierunek interpretacji.
Konieczne doprecyzowanie
Zdaniem Marka Kwietko-Bębnowskiego, jeśli faktycznie MF chce osiągnąć zakładany cel, to powinno jak najszybciej zmierzać do doprecyzowania niejasnych przepisów. Również po to, by zapobiec wszczynaniu niepotrzebnych sporów przed sądami administracyjnymi.
Co w sytuacji, gdy przepisy nie zostaną jednak doprecyzowane?
– Chcąc uniknąć sporu z fiskusem, lepiej stosować obowiązkowy split payment do wszystkich transakcji przekraczających 15 tys. zł – uważa Andrzej Nikończyk.
Jego zdaniem można się spodziewać wyjaśnień resortu finansów, że tak właśnie należy stosować odwołanie do prawa przedsiębiorców.
– Pytanie, czy sądy przyznają rację takiemu sposobowi interpretacji – zastanawia się Andrzej Nikończyk. Zwraca uwagę na to, że tam, gdzie w grę wchodzą sankcje i to dość poważne, przepisy powinny być interpretowane ściśle, bez możliwości rozszerzania ich zakresu ponad to, co wynika z literalnego brzmienia przepisu.
Również solidarna odpowiedzialność
Przypomnijmy, że podzielona płatność ma na razie obowiązywać tylko w niektórych branżach, m.in. elektronicznej, budowlanej, paliwowej, stalowej, metali nieżelaznych i recyklingu (nowy załącznik nr 15 do ustawy o VAT).
Sprzedawca będzie musiał oznaczać faktury słowami „mechanizm podzielonej płatności”, a nabywca płacić należność netto na zwykły rachunek dostawcy, natomiast równowartość podatku od towarów i usług – na wyodrębniony rachunek VAT.
Zmieni się też solidarna odpowiedzialność nabywcy za VAT sprzedawcy. W założeniach MF ma być ona stosowana jedynie do przypadków, gdy kwota na fakturze będzie równa lub niższa niż 15 tys. zł. Ten przepis (art. 105a ust. 3 pkt 5 ustawy o VAT) w brzmieniu nadanym nowelizacją VAT również odnosi się do kwoty stanowiącej kwotę z art. 19 pkt 2 prawa przedsiębiorców. Problem dotyczy więc również stosowania odpowiedzialności solidarnej.
>>> Więcej w jutrzejszym wydaniu Dziennika Gazety Prawnej i na EDGP
