Narzekasz, że nie masz mieszkania. Oto, jak mieszkali ludzie w II Rzeczypospolitej

Według Głównego Urzędu Statystycznego na koniec 2014 roku średnia powierzchnia polskiego mieszkania wynosiła 73,4 mkw., co przekładało się na 26,7 mkw. przypadających na jedną osobę. Korzystając z okazji, że w pierwszej połowie listopada, jak co roku czekają nas obchody Święta Niepodległości warto porównać dzisiejsze warunki mieszkaniowe, do tych które miały miejsce za czasów II Rzeczypospolitej.

Nasze współczesne zapatrywania na bieżącą politykę często wpływają również na to jak patrzymy na historię i jak ją oceniamy. Tym bardziej, że można spotkać się z opiniami socjologów, iż niektóre podziały społeczne wywodzące się jeszcze z 20-lecia międzywojennego mogą być nadal dzisiaj obserwowane. Dla części osób obecnie żyjących w naszym kraju przeprowadzka do czasów II RP za pomocą wehikułu czasu byłaby z tego względu szczytem marzeń. Z kolei inni zapewne odnoszą się do tego okresu naszej historii ze zdecydowanie większą rezerwą. Bez względu na poglądy polityczne warto sprawdzić, jak mieszkali nasi przodkowie w tamtych czasach.

Trudno było o ... łazienkę

Choć dzisiaj nieraz narzekamy na warunki mieszkaniowe w naszym kraju i głośno mówimy o problemach zwłaszcza młodych ludzi ze zdobyciem własnego M, a nawet o wykluczeniu mieszkaniowym, to jednak chyba niewiele z nas chciałby mieszkać w warunkach, jakie panowały w II Rzeczypospolitej. Ówczesne normy mieszkaniowe z dzisiejszej perspektywy mogą uwłaczać ludzkiej godności. O ciężkich warunkach mieszkaniowych może świadczyć chociażby informacja zawarta we wstępie II-ego Spisu Powszechnego z dnia 9 grudnia 1931 roku. Zaznaczono tam, że w badaniu pominięte zostały m. in. mieszkania ruchome, jak wozy, berlinki oraz te normalnie nie nadające się do zamieszkania, jak szopy, namioty czy składy. To stwierdzenie jednoznacznie daje do zrozumienia, że takie miejsca zapewne nierzadko były właśnie wykorzystywane jako mieszkanie.

Należy tu wspomnieć również o wyposażeniu nawet nie w instalacje, ale chociażby w ustęp. W 2013 roku w Polsce łazienka wchodziła w skład ponad 94% lokali mieszkalnych. Taki rezultat wynika z nadal funkcjonujących obiektów starszego budownictwa. Są to przeważnie zaniedbane kamienice, zlokalizowane nierzadko w centrach dużych miast, z zagmatwaną sytuacją własnościową. W takich budynkach zdarza się jeszcze, że dostępna jest tylko jedna łazienka na piętrze. Warto porównać ten odsetek z okresem przedwojennym. Jak można przeczytać w przywoływanym już tutaj II-im Spisie Powszechnym, ustalenie wyposażenia mieszkań w ustęp nastręczało pewne trudności. W związku z tym przedstawione zostały jedynie dane zebrane dla miast powyżej 20 tysięcy mieszkańców. Spośród 1,2 mln mieszkań zlokalizowanych w takich miejscowościach jedynie 16% posiadało funkcjonujący ustęp. Lokatorzy pozostałych nieruchomości mieszkaniowych musieli ratować się korzystaniem ze słynnych sławojek. Komentując postęp, jaki dokonał się w tym zakresie zwolennicy odchodzącego rządu mogą więc śmiało, z uśmiechem zażenowania spojrzeć entuzjastom nowego gabinetu w oczy i odezwać się w te słowa: Polska w ruinie ?!

Warszawa zdecydowanie na czele

Na datę 9 grudnia 1931 roku Polska mogła pochwalić się 32,1 milionami mieszkańców o różnej narodowości i wyznaniu. Warto jednak zaznaczyć, że ponad 70% populacji mieszkało wtedy na wsi. Jedyną metropolią na skalę europejską była - tak jak to zresztą ma miejsce obecnie - Warszawa, określana mianem Paryża północy. Drugie miejsce pod względem liczby mieszkańców zajmowała Łódź, która jednak wyraźnie w tym zestawieniu dystansowała kolejne Lwów, Poznań, Kraków i Wilno.

Tabela 1. Liczba mieszkańców, budynków i mieszkań w głównych miastach II RP

Opracowanie własne na podstawie informacji zawartych w II Spisie Powszechnym z 9.12.1931

Liczba mieszkań na terenie całego kraju wynosiła w tamtym okresie 6,4 mln. Sama struktura pokojowa, która została przedstawiona w Tabeli 2 nie jest zaskakująca. Najwięcej było mieszkań 2- oraz 3-pokojowych, które dzisiaj również stanowią trzon oferty na rynku mieszkaniowym, oraz kawalerek. Te ostatnie wiodły prym zwłaszcza na wsi. Można założyć, że składały się na nie głównie jedno izbowe chłopskie chaty, gdzie jedno pomieszczenie pełniło funkcję salonu, przedpokoju, kuchni oraz dziecięcej sypialni.

Tabela 2. Struktura pokojowa mieszkań w II RP*

Opracowanie własne na podstawie informacji zawartych w II Spisie Powszechnym z 9.12.1931 r.

*Kuchnia traktowana była na równi z pokojami.