W trzech najludniejszych krajach Azji – Chinach, Indiach i Indonezji – żyją około dwie piąte populacji całego świata. Wprawdzie od 2017 roku zmniejszył się udział mieszkańców Chin w ogólnej liczbie ludności świata do 19 proc. (w 2016 roku wskaźnik ten wyniósł 20,5 proc.), ale stale zwiększa się udział Państwa Środka w światowym PKB z 15,1 proc. w 2016 roku do 17,7 proc. w 2017 roku, jak również w światowym eksporcie towarów i usług (odpowiednio z 7,2 do 10,7 proc.). Odwrotną tendencję można zaobserwować w przypadku tradycyjnych potęg gospodarczych takich jak Stany Zjednoczone i Japonia. To pierwsze mocarstwo zwiększyło w 2017 roku o około 1 pkt proc. swój udział w światowym eksporcie, natomiast ten sam wskaźnik dla Japonii zmniejszył się z 5 proc. w 2016 roku do 3,9 proc. w roku 2017.
Pozycja wybranych krajów i regionów w gospodarce światowej latach 2016-2017. | ||||||
Kraj | Udział w całkowitej liczbie ludności świata [%] | Udział w światowym PKB wg. parytetu siły nabywczej [%] | Udział w światowym eksporcie towarów i usług [%] | |||
w roku | 2016 | 2017 | 2016 | 2017 | 2016 | 2017 |
Chiny | 20,5 | 19,0 | 15,1 | 17,7 | 7,2 | 10,7 |
Strefa Euro | 4,9 | 4,6 | 14,7 | 11,7 | 28,7 | 26,5 |
USA | 4,7 | 4,4 | 19,7 | 15,5 | 9,8 | 10,7 |
Japonia | 2,0 | 1,7 | 6,3 | 4,4 | 5,0 | 3,9 |
Źródło: MFW. |
Podobna jak w Japonii tendencja miała miejsce w strefie euro, której udział w światowym PKB zmalał w omawianych dwóch latach o 3 proc. ( z 14,7 proc. w 2016 r. do 11,7 proc. w 2017 r.), a w światowym eksporcie spadek ten wyniósł prawie 2 proc.
W ostatnich dziesięciu latach zmienił się także układ poszczególnych, największych rynków eksportowych i ich znaczenie dla największych na świecie eksporterów. Przykładowo w 2006 roku największym rynkiem zbytu dla amerykańskich eksporterów była Kanada, a już w 2016 roku była to Unia Europejska. Kraje UE były i są nadal największym z odbiorców towarów eksportowanych przez Rosję, Turcję i Indie, ale dla Chin i Brazylii były takim rynkiem w 2006 roku. W latach następnych gros chińskiego eksportu trafiało na rynek USA, a brazylijskiego na rynek Państwa Środka.
Kluczowe rynki zbytu dla eksporterów z wybranych krajów w 2006 i 2016 roku | ||
Kraj | 2006 | 2016 |
Unia Europejska | USA | USA |
USA | Kanada | UE |
Chiny | UE | USA |
Japonia | USA | USA |
Rosja | UE | UE |
Turcja | UE | UE |
Indie | UE | UE |
Korea Południowa | Chiny | Chiny |
Brazylia | UE | Chiny |
Australia | Japonia | Chiny |
Źródło: Eurostat. |
Kraje Azji przodują także pod względem zużycia pierwotnej energii. W 2006 roku ich udział w światowym zużyciu wyniósł 34,8 proc., a w 2016 roku już 42,0 proc. W tym samym okresie zmniejszył się udział w światowym zużyciu energii zarówno Stanów Zjednoczonych (z 20,7 proc. w 2006 roku do 17,1 proc. w 2016 roku), jak i krajów Unii Europejskiej (odpowiednio z 16,2 do 12,4 proc.) oraz Rosji i byłych państw ZSRR (z 18,7 do 7,3 proc.) (zob. tab. 3).
Zużycie pierwotnej energii na świecie w 2006 i 2016 roku | ||
.. | 2006 | 2016 |
Ogółem | 11,27 mld ton | 13,28 mld ton |
Azja razem z Japonią (w tym Chiny) | 34,8% (17,5%) | 42,0% (23%) |
USA | 20,70% | 17,10% |
UE | 16,2% | 12,4% |
Rosja, Kazachstan* | 8,70% | 7,30% |
Bliski Wschód | 5,30% | 6,70% |
Pozostałe regiony | 14,30% | 14,50% |
*+pozostałe republiki byłego ZSRR | ||
Źródło: BP (Statistical Review, 2017). |
Jeżeli chodzi o wartość majątku posiadanego przez korporacje transnarodowe i wielonarodowe mające swoje siedziby macierzyste w krajach zachodnich, to tutaj dominacja Zachodu jest bezdyskusyjna. Można więc zgodzić się z opinią wyrażaną przez wielu ekonomistów, że punkt ciężkości gospodarki światowej przesuwa się już do Azji, ale nadal w gospodarce tej utrzymują swoją dominującą pozycję zachodnie koncerny i instytucje finansowe. Przykładem może być porównanie wartości majątku posiadanego za granicą przez dziesięć korporacji ponadnarodowych i wielonarodowych mających swoje siedziby główne w krajach Unii Europejskiej i USA. W 2017 roku połowa z nich miała swoją siedzibę w krajach UE. Niektóre z tych korporacji posiadały aż dwie trzecie swoich aktywów za granicą. Wyjątkami w gronie tych 10 koncernów były tylko General Electric i Volkswagen, które „trzymają” największą część aktywów w swoim kraju macierzystym. Zachodnie koncerny i korporacje ponadnarodowe utrzymają w najbliższych kilkunastu, a nawet kilkudziesięciu latach swoją dominację w gospodarce światowej. Nie zagrożą im nieliczne chińskie koncerny, które stosunkowo późno podjęły ekspansję w skali globalnej. Ekspansja ta i dokonywane prze nie przejęcia niektórych firm zachodnich budzą ostatnio sporo kontrowersji nie tylko w poszczególnych krajach zachodnich, lecz także w samych Chinach.
Zachodnie koncerny posiadające większą część swojego majątku za granicą w 2016 roku w mld euro | |||
Firma | Branża | Aktywa ogółem | z tego za granicą |
Royal Dutch Shell (Wlk. Brytania/Holandia) | Ropa/gaz | 371,6 | 315,9 |
Toyota Motos (Japonia) | Auta | 393,9 | 274,4 |
BP (Wlk. Brytania) | Ropa/gaz | 237,9 | 212,4 |
Total (Francja) | Ropa/gaz | 220,0 | 210,7 |
Anheuser Busch InBev (Belgia) | Browarnictwo | 233,4 | 187,9 |
Volkswagen (Niemcy) | Auta | 390,2 | 178,2 |
Chevron (USA) | Ropa/gaz | 235,0 | 170,9 |
General Electric (USA) | Konglomerat** | 329,9 | 161,3 |
ExxonMobil (USA) | Ropa/gaz | 298,4 | 149,9 |
Softbank (Japonia) | Telekomunikacja | 199,0 | 131,5 |
*bez uwzględnienia instytucji finansowych | |||
**kilka różnych branż | |||
Źródło: UNCTAD. |