Dzieli ich pokolenie, ale połączyła pasja badania optymalnej alokacji ograniczonej ilości dóbr. W tym roku szwedzki bank centralny przyznał Nagrodę Nobla z ekonomii dwóm amerykańskim naukowcom: 89-letniemu Lloydowi Shapleyowi i 60-letniemu Alvinowi Rothowi. Pierwszy opracował teoretyczny algorytm najbardziej skutecznego sposobu rozdysponowania aktywów, których zasoby są ograniczone. Drugi, wiele lat później, zbadał, jak może on zostać w praktyce wykorzystany.
– W ten sposób powstał model optymalnego równoważenia podaży i popytu w warunkach niedoboru dóbr, co ma podstawowe znaczenie dla stabilnego rozwoju gospodarki – uzasadniał wczoraj swoją decyzję komitet noblowski.
Shapley, syn znanego amerykańskiego astronoma, bardzo wcześnie ujawnił swój niezwykły talent do obliczeń matematycznych. W 1943 r. jako 20-latek został wysłany w ramach korpusu powietrzno-desantowego do chińskiego miasta Chengdu. Tu udało mu się złamać szyfr, jakim Sowieci kodowali dane o prognozach pogody. Otrzymał za to ważne amerykańskie odznaczenie wojskowe: Brązową Gwiazdę.
Reklama
Po powrocie do kraju rozpoczął karierę akademicką, której pozostał wierny do dziś – pracuje jako emerytowany profesor na Uniwersytecie Karoliny. Otrzymując już w wieku 30 lat doktorat Uniwersytetu Princeton, skoncentrował się na badaniu algorytmu, który umożliwi utrzymanie możliwie najbardziej stabilnej równowagi bardzo skomplikowanych zjawisk społecznych.
Prace Lloyda Shapleya opierały się na rozbudowanych, niemożliwych do rozszyfrowania dla laików obliczeniach matematycznych. Były jednak możliwe do wykorzystania w bardzo praktyczny sposób. Dostrzegł to amerykański ekonomista młodszego pokolenia, absolwent Uniwersytetu Columbia i wykładowca Uniwersytetu Stanforda, Alvin E. Roth.
Modele Shapleya znalazły najpierw zastosowanie w szkołach publicznych stanu Nowy Jork. Obowiązywał tu system, zgodnie z którym absolwenci gimnazjów podawali pięć szkół średnich, do których chcieliby uczęszczać, i na tej podstawie wskazywano im dalszą drogę nauki. Prace Rotha wykazały jednak, że w większości przypadków byli oni kierowani do szkół, które wcale nie były ich pierwszym wyborem, choć teoretycznie taki układ był możliwy. Opracowany przez ekonomistę model optymalizacji rozdysponowania wolnymi miejscami w szkołach średnich stanu Nowy Jork, oparty na algorytmie Shapleya, został oficjalnie uznany jako nowy system selekcji w 2003 r. To zdecydowanie poprawiło wyniki nauczania oraz motywację uczniów. I spowodowało, że śladem Nowego Jorku poszły niektóre inne amerykańskie metropolie, jak np. Boston.
Teoria Shapleya wdrożona przez Rotha okazała się także przydatna przy optymalizacji systemów alokacji dóbr o ograniczonej podaży, gdy decydujące znaczenie mają nie czynniki ekonomiczne, lecz etyczne. Szczególnie ważne okazało się opracowanie metody przydzielania wolnych nerek dla przeszczepu chorym w stanach Nowej Anglii. Dzięki temu systemowi udało się przezwyciężyć problem, w którym jest dawca nerki dla oczekującego chorego, ale jego narząd jest nieodpowiedni z powodu odmiennej grupy krwi. – To częsty przypadek w małżeństwach. Przed opracowaniem systemu Shapleya/Rotha żona, która chciała przekazać nieodpowiednią nerkę choremu mężowi, była bezradna. Teraz może mu pomóc w ramach wymiany nerek z dawcą dla innego pacjenta – tłumaczy znaczenie systemu opracowanego przez laureatów Nagrody Nobla chirurg Szkoły Medycznej Uniwersytetu Harvarda Francis Delmonico.
– System, w ramach którego uczestnicy wymiany nie uzyskają dodatkowej korzyści przez przeprowadzenie kolejnej transakcji, nazywa się systemem stabilnym i jest szczególnie ważny dla rozwoju gospodarczego. Taki właśnie układ opracowali Lloyd Shapley i Alvin Roth – tłumaczył wczoraj komitet noblowski.
Obaj naukowcy podzielą między siebie wartą około jednego miliona euro (8 mln koron szwedzkich) nagrodę. Wybór laureatów oznacza dalsze umocnienie pozycji amerykańskich badaczy w naukach ekonomicznych.
Ustanowiona w 1968 r. przez Bank Szwecji nagroda (nie było jej w zestawie ogłoszonym przez Alfreda Nobla) została już przekazana łącznie 49 naukowcom ze Stanów Zjednoczonych. Wielokrotnie otrzymywał ją więcej niż jeden laureat w danym roku.