Jak wskazali autorzy raportu pt. „Pułapka średniego biznesu”, problemem średniej wielkości firm w Polsce jest niższa produktywność i innowacyjność w porównaniu do średniego poziomu unijnego, a także niskie nakłady na badania i rozwój (B+R). Zaznaczyli natomiast, że "średniaki", w przeciwieństwie do małych firm, są bardziej odporne na zmiany w otoczeniu, ale też bardziej elastyczne w działaniu od dużych przedsiębiorstw. Ponadto - jak wynika z raportu - średnie firmy charakteryzuje stosunkowo dobra kondycja finansowa.
Instytut podał, że w porównaniu z 2010 rokiem zmniejszył się udział średnich firm w ogólnej liczbie podmiotów, zmalał też ich udział w przychodach uzyskiwanych przez wszystkie firmy sektora małych, średnich i dużych przedsiębiorstw (MSDP) oraz ponoszonych przez nie nakładach inwestycyjnych (spadek z 24 proc. do 21 proc.). Ponadto - jak zaznaczono - spadł również udział średnich firm w tworzeniu polskiego PKB: z 10,4 proc. w 2010 r. do 10,2 proc. w 2019 r.
Jak wskazano, wyniki badań PIE pokazują, że średnie firmy charakteryzują się ponadprzeciętną ostrożności w podejmowaniu działań w obszarze finansów firmy, zatrudnienia i wynagrodzeń pracowników. Dokładają też starań, aby ograniczać ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej - podkreślono.
Według autorów raportu menadżerowie średnich firm mają stosunkowo wysoką świadomość inwestowania w kapitał ludzki, przy czym uznają to równocześnie za jeden z najbardziej niepewnych czynników związanych z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa.
"Za specyfikę działalności średnich firm można też uznać ich ponadprzeciętną otwartość na procesy integracji i konsolidacji z zewnętrzną firmą (23 proc. wskazań wobec 14 proc. w dużych i małych przedsiębiorstwach), co jest obiecującym zjawiskiem" – powiedziała szefowa zespołu foresightu gospodarczego w PIE Katarzyna Dębkowska.
W opracowaniu wskazano, że średnie firmy najczęściej realizują działania wspierające sprzedaż, takie jak zacieśnianie relacji z klientami i inwestycje w rozpoznawalność marki. Nieco rzadziej inwestują w kapitał ludzki i organizacyjny oraz wprowadzają nowe technologie. Z kolei najrzadziej podejmują działania służące rozwojowi, na przykład w postaci ekspansji na rynki zagraniczne. O ile w przypadku działań związanych ze sprzedażą zaznaczała się przewaga średnich firm, to w przypadku działań związanych z rozwojem bardziej aktywne były duże podmioty.
"Może to oznaczać, że średnie przedsiębiorstwa skupiają się raczej na bieżącym funkcjonowaniu niż na realizowaniu długofalowej strategii rozwoju" - podsumowano.
Autorzy raportu podkreślili, że pod względem produktywności pracy w średnich firmach Polska plasowała się pod koniec stawki, wyprzedzając jedynie sześć krajów UE. Produktywność pracy w średnich polskich firmach wynosiła jedynie 30 tys. euro na jednego pracownika i była prawie o połowę niższa od średniej unijnej i aż trzykrotnie niższa niż w krajach z jej najwyższym poziomem.
"Widać tu wyraźny podział na kraje Europy Zachodniej i Środkowo-Wschodniej. Te pierwsze, szczególnie kraje Beneluksu, wyróżniały się wyraźnie większą produktywnością od państw, które weszły do Unii po 2004 r. Produktywność pracy rośnie wraz ze wzrostem wielkości firmy, przy czym polskie średnie firmy miały produktywność nieco bardziej zbliżoną do małych niż do dużych" - napisano.
Również udział innowacyjnych firm w ogólnej liczbie firm średnich był znacznie poniżej średniej unijnej (63 proc.). Polska z wynikiem 37 proc. wyprzedzała jedynie Węgry i Rumunię. Podobnie jak w przypadku produktywności pracy wyniki średnich firm z nowych krajów członkowskich były w większości gorsze od średniej unijnej. Wyjątkami były: Estonia (85 proc.), Cypr (76 proc.) i Litwa (69 proc.), gdzie udział innowacyjnych firm średnich był wyższy niż średnia unijna. Przeciętnie w całej Unii wydatki na badania i rozwój ponosiło 33 proc. średnich firm, natomiast w Polsce 11 proc. - tyle samo co w Bułgarii i więcej niż w Rumunii (2 proc.).
Polski Instytut Ekonomiczny zaznaczył, że jako średnie przedsiębiorstwa w badaniu uwzględnione zostały te firmy, które zatrudniają od 50 do 249 pracowników. Stanowią one 0,6 proc. wszystkich przedsiębiorstw i 21 proc. firm z sektora małych, średnich i dużych przedsiębiorstw (MSDP). Zatrudniają 27 proc. wszystkich pracujących w przedsiębiorstwach niefinansowych w tym sektorze oraz wytwarzają 10,2 proc. polskiego PKB.
autor: Ewa Wesołowska
