Zdaniem ekspertów, polityka spójności UE umożliwia państwom członkowskim i regionom elastyczność w dostosowywaniu wydatków do specyfiki obszarów wiejskich, jednak wyzwania strukturalne i społeczno-gospodarcze tych obszarów nie są odpowiednio rozwiązywane.
„Alokacja środków w ramach polityki spójności UE na obszary wiejskie stanowi zaledwie około jednej czwartej alokacji środków na obszary miejskie (…) We wszystkich państwach członkowskich udział funduszy polityki spójności przydzielonych obszarom wiejskim waha się od mniej niż 5 proc. do ponad 30 proc.” – podkreślono w analizie.
Eksperci wyliczyli, że w okresie programowania 2014–2020 obszarom miejskim przydzielono 165,5 mld euro, a obszarom wiejskim - 45,6 mld euro. Zwrócono przy tym uwagę, że, obszary wiejskie zajmują więcej niż 90 proc. terytorium UE i są zamieszkane przez ok. 30 proc. ludności UE.
Jak wynika z dokumentu udostępnionego na stronie think tanku Parlamentu Europejskiego, inwestycje wiejskie kierowane są przede wszystkim na infrastrukturę transportową, następnie na wsparcie działań środowiskowych, a dopiero potem na małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP).
„Instytucje zarządzające bardziej aktywnie wykorzystują politykę spójności UE do pokonywania niedogodności na obszarach wiejskich związanych z ich słabszą dostępnością i połączeniami, a mniej do pielęgnowania unikalnych i zróżnicowanych zasobów lokalnych. Stopień, w jakim polityka spójności UE wspiera badania i innowacje, a tym samym dywersyfikację gospodarczą na obszarach wiejskich, jest raczej ograniczony” – czytamy w dokumencie.
W analizie podkreślono również, że w kontekście wybuchu pandemii Covid-19 obszary wiejskie znajdują się w wyjątkowej sytuacji. Chociaż geograficzne oddalenie odegrało swoją rolę w mniejszej liczbie przypadków zakażeń, w wielu z tych regionów brak dostępu do placówek opieki zdrowotnej i wyższy udział osób starszych w populacji sprawia, że obszary te mogą być szczególnie narażone na skutki wybuchu epidemii.
Jak wyliczyli autorzy analizy, z funduszy polityki spójności w latach 2014–2020 na opiekę zdrowotną przeznaczono 12 miliardów euro. Tylko 6,9 proc. (879 mln euro) z tych środków zostało skierowanych bezpośrednio na obszary wiejskie, podczas gdy 40,9 proc. (5,2 mld euro) trafiło na obszary miejskie.
W ocenie ekspertów, cele polityki UE na lata 2021-27 są w stanie sprostać wyzwaniom związanym z obszarami wiejskimi, ale wymogi dotyczące koncentracji tematycznej, czyli skoncentrowania się na kilku kluczowych priorytetowych obszarach, mogą skutkować niekorzystną dla nich sytuacją. „Wymiar terytorialny Next Generation EU (funduszu odbudowy - PAP) jest raczej ograniczony, a metoda alokacji może być niekorzystna dla obszarów wiejskich” – zaznaczyli.
Z kolei za potencjalnie korzystny dla obszarów wiejskich element wieloletniego budżetu oraz instrumentu naprawczego uznano ich ukierunkowanie na działania klimatyczne.