rozwiń >

Podatek od zysków kapitałowych (tzw. „podatek Belki”) – kto odpowiada za zamach na oszczędności Polaków?

Podatek od zysków kapitałowych, potocznie zwany „podatkiem Belki”, został wprowadzony w 2002 r. przez rząd Leszka Millera (SLD). Miał zwiększyć wpływy budżetowe z tytułu PIT w odpowiedzi na trudną sytuację finansową państwa w latach 2001–2002. Początkowo podatek ten miał formę 20-procentowego zryczałtowanego podatku od przychodów (odsetek i innych zysków kapitałowych) z rachunków bankowych i innych form oszczędzania czy inwestowania środków pieniężnych. Do jego wprowadzenia odsetki od lokat i rachunków bankowych były zwolnione z podatku – z wyjątkiem kont związanych z działalnością gospodarczą.

Podatek Belki – aktualna stawka i podstawa opodatkowania

W 2004 r. podatek „ewoluował” – wprowadzono jednolitą stawkę 19% oraz rozszerzono katalog opodatkowanych dochodów, obejmując nim m.in. papiery wartościowe. Obecnie kwestie te reguluje ustawa o PIT (art. 30a i 30b). Przewiduje ona 19% zryczałtowany podatek od przychodów z kapitałów pieniężnych, takich jak:

  • odsetki od pożyczek,
  • odsetki od papierów wartościowych,
  • odsetki od lokat i rachunków bankowych (z wyłączeniem kont firmowych),
  • dywidendy i inne dochody z udziału w zyskach osób prawnych,
  • dochody z funduszy kapitałowych,
  • wypłaty z umów ubezpieczenia na życie lub dożycie,
  • środki wypłacone osobom wskazanym przez zmarłych członków OFE,
  • dochody członków pracowniczego funduszu emerytalnego,
  • dochody z likwidacji spółki osobowej czy zmniejszenia udziału kapitałowego, które powodują utratę prawa Polski do opodatkowania przyszłej sprzedaży majątku.

Z kolei art. 30b nakłada 19-procentowy podatek m.in. na:

  • sprzedaż papierów wartościowych i instrumentów pochodnych,
  • sprzedaż udziałów i akcji,
  • sprzedaż udziałów w spółdzielni,
  • umorzenie, odkupienie czy wykup tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych.

RPO do Ministra Finansów: podatek Belki to „kara za oszczędzanie”

W styczniu 2024 r. Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Ministra Finansów z prośbą o zajęcie stanowiska w sprawie zasadności utrzymywania „podatku Belki”. Wskazał, że od lat jest on przedmiotem licznych skarg obywateli. Zdaniem wielu Polaków, podatek ten utrudnia gromadzenie oszczędności i budowanie kapitału, szczególnie w warunkach wysokiej inflacji. Obywatele postrzegają go wręcz jakoswoistą „karę za oszczędzanie". Ministerstwo Finansów w odpowiedzi z 6 lutego 2024 r. poinformowało, że pracuje nad rozwiązaniami, które miałyby zwiększyć skłonność Polaków do oszczędzania poprzez wprowadzenie preferencji podatkowych.

Podatek Belki próbowała znieść Konfederacja – bezskutecznie

Konfederacja złożyła projekt ustawy zakładający zwolnienie z podatku od zysków kapitałowych dochodów z obligacji Skarbu Państwa i lokat bankowych do kwoty 100 tys. zł. Jak argumentowali autorzy projektu, tak wysoka kwota wolna oznaczałaby faktyczną likwidację podatku dla większości oszczędzających. Projekt jednak odrzucono już w pierwszym czytaniu, 25 grudnia 2024 r.

Rządowy projekt „likwidacji” podatku Belki

Rząd proponuje inne rozwiązanie – specjalne konto OKI, które miałoby działać podobnie do IKE, IKZE, OIPE, PPE czy PPK i korzystać ze zwolnienia z podatku od zysków kapitałowych - do ustalonych limitów. Rząd przedstawił najważniejsze cechy projektu:

  • Charakter konta - OKI ma być dobrowolnym i osobistym rachunkiem, z możliwością swobodnych wpłat i wypłat. Celem jest zachęcenie do samodzielnego i długoterminowego inwestowania.
  • Zakres zwolnień podatkowych:
  • aktywa inwestycyjne (akcje, obligacje, fundusze) – do 100 tys. zł,
  • aktywa oszczędnościowe (lokaty, obligacje oszczędnościowe, gotówka) – do 25 tys. zł.

W praktyce oznacza to preferowanie osób skłonnych do inwestowania, a nie oszczędzających w tradycyjny sposób.

  • Podatek od nadwyżek

Część kapitału przekraczająca limity (25 tys. zł w części oszczędnościowej i 100 tys. zł w inwestycyjnej) będzie dalej objęta podatkiem, w wysokości - 0,8–0,9%. Podatek naliczany będzie od sumy wartości przekraczających wskazane limity.

  • Obowiązki instytucji finansowych - Podmioty prowadzące OKI będą zobowiązane do informowania zarówno klientów, jak i organów podatkowych o stanie aktywów i dokonywanych wpłatach.

Rząd planuje przyjęcie projektu w III kwartale 2025 r.

Likwidację podatku Belki zapowiadał Prezydent RP – pierwszego dnia urzędowania…

Zmiany w podatku Belki zapowiadał także nowo wybrany prezydent Karol Nawrocki. W kampanii deklarował, że w pierwszym dniu urzędowania złoży projekt ustawy znoszącej ten podatek, przewidujący zwolnienie z opodatkowania zysków kapitałowych do 140 tys. zł rocznie. Na razie projekt nie ujrzał jednak światła dziennego. Warto podkreślić, że propozycje prezydenta to inicjatywy ustawodawcze wynikające z jego konstytucyjnych kompetencji, ale ostateczny kształt reformy zależy od decyzji rządzącej większości parlamentarnej.

Komunikat CBOS 46/2023 „Oszczędności i długi Polaków”

Pismo Rzecznika Praw Obywatelskich do Ministra Finansów z 4.01.2024 r., znak V.511.719.2022.EG

Odpowiedź MF z 6.02.2024 r., znak DD15.055.1.2024, na pismo RPO

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 226 z późn. zm.)