rozwiń >

Unijny System Handlu Uprawnieniami do Emisji – czym jest ETS?

Unijny System Handlu Uprawnieniami do Emisji (ETS), ustanowiony na mocy dyrektywy 2003/87/WE, to kluczowe narzędzie służące ograniczaniu emisji gazów cieplarnianych. Mechanizm ten zachęca przedsiębiorstwa do prowadzenia działalności w instalacjach, które redukują, a w perspektywie eliminują emisje.

Obecny, czwarty etap ETS zakłada, że do 2030 r. emisje netto gazów cieplarnianych w gospodarce Unii spadną o co najmniej 62% w porównaniu z rokiem 2005. System obejmuje m.in.:

  • elektrownie,
  • energochłonne sektory przemysłu,
  • loty w obrębie UE, EOG i do Szwajcarii,
  • transport morski.

Emisje, które podlegają rozliczeniu, dotyczą przede wszystkim:

  • dwutlenku węgla (CO₂),
  • podtlenku azotu (N₂O),
  • perfluorowęglowodorów oraz
  • metanu.

System opiera się na zasadzie: „zanieczyszczający płaci”. Przedsiębiorcy muszą posiadać uprawnienia (EU Allowances – EUA) do emisji każdej tony gazów cieplarnianych. Uprawnienia te są przydzielane bezpłatnie w ramach ustalonych limitów lub nabywane na aukcjach. Zyski z ich sprzedaży zasilają budżety państw członkowskich. Obecna cena emisji jednej tony CO₂ wynosi około 77 EUR.1

ETS-2 – nowy system, który odczują Polacy

W maju 2023 r. ustanowiono nowy, odrębny system handlu uprawnieniami – ETS-2. Obejmie on budynki, transport drogowy oraz inne sektory przemysłowe, które dotychczas nie były objęte ETS. W praktyce oznacza to wprowadzenie opłat od paliw wykorzystywanych do ogrzewania wszystkich budynków (mieszkalnych, usługowych, handlowych, przemysłowych) oraz paliw stosowanych w transporcie drogowym.

Polska – jak wynika z raportu Wandy Buk i Marcina Izdebskiego2 – jest jednym z państw, które najbardziej odczują skutki ETS-2. Wynika to z dużego zapotrzebowania na ciepło w naszym klimacie oraz z faktu, że Polska ma najwyższy w Europie poziom wykorzystania węgla do ogrzewania budynków mieszkalnych. Najbardziej dotknięci nowym systemem będą mieszkańcy starych, nieocieplonych domów jednorodzinnych.

Koszty systemu ETS-2 dotkną gospodarstwa domowe w sposób:

  • bezpośredni – podczas tankowania samochodów czy opłacania rachunków za ogrzewanie,
  • pośredni – poprzez wzrost cen usług transportowych.

Autorzy raportu prognozują następujący wzrost cen paliw i energii:

Gaz ziemny (zł/MWh):

  • +47,11 zł do 2030 r.
  • +248,39 zł do 2040 r.
  • +419,69 zł do 2050 r.

Węgiel (zł/t):

  • +560 zł do 2030 r.
  • +2954 zł do 2040 r.
  • +4992 zł do 2050 r.

Paliwa transportowe (dodatkowy koszt netto, zł/l):

  • Diesel: +0,65 zł (2030), +3,41 zł (2040), +5,77 zł (2050)
  • Benzyna PB95: +0,54 zł (2030), +2,84 zł (2040), +4,80 zł (2050)
  • LPG: +0,38 zł (2030), +1,99 zł (2040), +4,80 zł (2050)

Ogrzewanie budynku 100 m²:

  • Węgiel: +1905 zł (2030), +16 973 zł (2050)
  • Gaz: +551 zł (2030), +4910 zł (2050)

Ważne

Powyższe dane to prognozy autorów raportu. Rzeczywiste skutki mogą różnić się w zależności od rozwoju technologii, sytuacji gospodarczej czy polityki klimatycznej UE.

Skumulowany koszt ETS-2 dla przeciętnej polskiej rodziny

Raport uwzględnia następujące założenia:

  • mieszkanie o powierzchni 75 m²,
  • gospodarstwo domowe liczące średnio 2,9 osoby,
  • roczne zużycie ciepłej wody – 53 m³,
  • zużycie gazu do gotowania – 2400 kWh,
  • wskaźnik liczby samochodów – 0,701 na mieszkańca,
  • średni przebieg auta – 13 323 km rocznie,
  • średnie spalanie – 7,71 l/100 km,
  • zużycie węgla do ogrzewania – 34 kg/m²,
  • zużycie gazu do ogrzewania – 117 kWh/m².

Według raportu, dodatkowe koszty dla przeciętnej rodziny ogrzewające mieszkanie gazem wyniosą:

  • +145 zł do 2030 r.
  • +9647 zł do 2040 r.
  • +16 346 zł do 2050 r.

Rodziny ogrzewające mieszkanie węglem:

  • +2985 zł do 2030 r.
  • +25 738 zł do 2040 r.
  • +26 592 zł do 2050 r.

Nowy system ETS-2 będzie obowiązywał we wszystkich państwach członkowskich na jednakowych zasadach, mimo istotnych różnic w klimacie czy poziomie życia. O ile w krajach południowej Europy zużycie paliw do ogrzewania jest niewielkie, o tyle w Polsce – z uwagi na klimat – jest ono znacznie wyższe.

Kiedy ETS-2 zacznie obowiązywać?

W Ministerstwie Klimatu i Środowiska trwają prace nad implementacją ETS-2 do prawa krajowego. Transpozycja dyrektywy jest obowiązkiem państwa członkowskiego – jej brak grozi karami finansowymi.

Jak wyjaśnia Krzysztof Bolesta, sekretarz stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska, opóźnienia wynikają ze skomplikowanego charakteru regulacji, które dotykają wielu sektorów gospodarki. Zgodnie z założeniami, system ETS-2 zacznie obowiązywać od 2027 r.

Co istotne, dostęp do unijnych środków finansowych z nowego budżetu będzie uzależniony od wdrożenia ETS-2:

Polska musi wdrożyć ETS-2 żeby otrzymać miliardy – nie ma innego wyjścia
Polska musi wdrożyć ETS-2 żeby otrzymać miliardy – nie ma innego wyjścia

Zobacz również

Zielony Ład – szeroka reforma funkcjonowania Unii Europejskiej

Zmiany w ETS wpisują się w szerszą strategię – Europejski Zielony Ład, zaprezentowany 11 grudnia 2019 r. przez przewodniczącą Komisji Europejskiej Ursulę von der Leyen. Jego celem jest osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 r. i ograniczenie wzrostu globalnej temperatury do 1,5°C względem epoki przedindustrialnej.

Zielony Ład nie ogranicza się jednak wyłącznie do działań na rzecz klimatu. To także nowa strategia wzrostu gospodarczego, zakładająca oddzielenie rozwoju gospodarczego od zużycia zasobów naturalnych. Ważnym elementem są kwestie równości społecznej i wsparcia dla grup defaworyzowanych – m.in. osób starszych, z niepełnosprawnościami czy należących do mniejszości etnicznych.

UE powołuje Społeczny Fundusz Klimatyczny

Aby złagodzić skutki społeczne ETS-2, powołano Społeczny Fundusz Klimatyczny o wartości 86,7 mld euro. Jego celem jest wsparcie gospodarstw domowych, mikroprzedsiębiorstw i użytkowników transportu szczególnie dotkniętych wzrostem cen energii i paliw.

Fundusz będzie m.in.:

  • współfinansował dopłaty do rachunków,
  • wspierał inwestycje w efektywność energetyczną,
  • finansował wymianę źródeł ciepła,
  • wspierał rozwój transportu publicznego.

1https://tradingeconomics.com/commodity/carbon

2ets2koszty - autorami raportu są Wanda Buk - była podsekretarz stanu w Ministerstwie Cyfryzacji oraz Marin Izdebski - były dyrektor Departamentu Spółek Paliwowo-Energetycznych w Ministerstwie Aktywów Państwowych

Podstawa prawna:

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/959 z dnia 10 maja 2023 r. zmieniająca dyrektywę 2003/87/WE ustanawiającą system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych w Unii oraz decyzję (UE) 2015/1814 w sprawie ustanowienia i funkcjonowania rezerwy stabilności rynkowej dla unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych