Akcja jednej z moich ulubionych polskich serii kryminalnych nie rozgrywa się w Polsce, lecz w czasach starożytnych, a ściślej: w V w. przed naszą erą, w Atenach, nad Morzem Czarnym i w Etrurii. Mam na myśli trzytomowy cykl Jakuba Szamałka o Leocharesie, detektywie, czy może raczej „człowieku od rozwiązywania problemów” możnych zleceniodawców. Trylogia („Kiedy Atena odwraca wzrok”, „Morze Niegościnne”, „Czytanie z kości”), która ukazywała się w latach 2011-2015, miała - prócz zgrabnych intryg, niewymuszonego poczucia humoru i odświeżającego braku językowej stylizacji - walor historycznego autentyzmu (oczywiście w granicach konwencji pop). Autor, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski, wyszedł z założenia, że może przy okazji nieco nadkruszyć wyidealizowany, przeestetyzowany obraz starożytności, obecny w kulturze masowej - te kolumnady olśniewające bielą, laurowe wianki na skroniach i dysputy filozofów przechadzających się w udrapowanych szatach. Napisał więc książki o brutalnej walce politycznej i militarnej między greckimi polis, o kolonialnych rubieżach greckiego świata, o obsesji starożytnych na punkcie przepowiedni, znaków i duchów, wreszcie: o niewolnictwie, patriarchalizmie i osobliwościach ówczesnego życia erotycznego.
Mikro i makro
Czegoś podobnego - ale na gruncie popularyzatorskim, nie powieściowym - dokonuje amerykański historyk Garrett Ryan w „Nagich posągach, brzuchatych gladiatorach i słoniach bojowych”. Podtytuł tej książki - „Pytania o starożytnych Greków i Rzymian, które baliście się zadać w szkole” - zdaje się sugerować, że mamy do czynienia z pozycją dość niemądrą, ale nie należy się zniechęcać: praca Ryana nie szuka sensacji na siłę i nie jest głupkowato żartobliwa. To zbiór krótkich esejów historycznych, będących przekrojowymi, syntetycznymi odpowiedziami na wspomniane w podtytule „pytania” w rodzaju: „Czy [Grecy i Rzymianie] stosowali środki antykoncepcyjne?”, „Ile zarabiali?”, „Czy składali ofiary z ludzi?”, „Czy podróżowali dla przyjemności?” itp. Innymi słowy, nie ma tu typowej narracji historycznej, założenie wstępne jest takie, że czytelnik ma ogólne pojęcie, o jakim okresie w dziejach mowa w tekście. Dużo tu natomiast takiego sposobu uprawiania historiografii, jaki lubię najbardziej: interesującego się tkanką codziennego życia, rozumiejącego procesy społeczne w skali mikro i makro, zwracającego uwagę na nierówności i grupy marginalizowane, zaangażowanego w tematy pozornie przyziemne.
CAŁY TEKST W WEEKENDOWYM WYDANIU DGP I NA E-DGP
Reklama
/>