Po objęciu polskiego rolnictwa Wspólną Polityką Rolną, dochody rolników wzrosły głównie dzięki unijnym dopłatom bezpośrednim. W 2003 r. średni dochód w przeliczeniu na jedną osobę o pełnym zatrudnieniu (tj. pracującą co najmniej 2200 godzin rocznie w gospodarstwie rolnym) wynosił zaledwie 24 proc. średniego wynagrodzenia netto w gospodarce narodowej. W 2004 r. wzrósł on do 56 proc.
Goraj zastrzegł, że dochody rolników są obliczane na podstawie szacunków, nie mają oni obowiązku prowadzenia ewidencji księgowej. Podstawą wyliczeń są informacje uzyskiwane od 12 tys. gospodarstw towarowych (tj. takich, które sprzedają produkcję na rynek).
O ile dochody rolników w 2000 r. przyjmiemy za 100 proc., to w 2003 r. wyniosły one 96, w 2004 roku "skoczyły" do 180,8 proc., a w 2008 r. kształtowały się na poziomie 182,5 proc. W bardzo dobrym dla branży rolno-spożywczej 2007 roku dochody rolników stanowiły 221,6 proc. tych z 2000 r. - wyjaśnił Goraj. Zaznaczył, że liczby te dotyczą dochodów realnych, po uwzględnieniu inflacji.
Jak zauważył ekspert Instytutu, od 2004 roku nastąpiła też zmiana kierunku przepływu środków - rolnictwo zaczęło otrzymywać więcej pieniędzy niż przekazywało do budżetu w formie podatków.
W 2004 r. udział dopłat w dochodach rolniczych stanowił 39 proc. W następnych latach był on jeszcze większy, ponieważ co roku dopłaty do ziemi wzrastają. W 2008 r. dopłaty bezpośrednie wynosiły 45 proc. rolniczego dochodu.
Dla gospodarstw małych, o rocznym dochodzie poniżej 2400 euro rocznie (określonym według unijnej skali siły ekonomicznej gospodarstw jako 2 esu - PAP) dopłaty do ziemi stanowią często główne źródło dochodów. Gospodarstwa te uważane są za tzw. gospodarstwa socjalne - produkujące wyłącznie na własne potrzeby. W Polsce jest ich ok. 75 proc.
Istotne znaczenie mają dopłaty także dla gospodarstw największych, których dochody przekraczają 100 esu. Dopłaty stanowią dla nich średnio powyżej 20 proc. dochodów. W Polsce jest takich 0,11 proc. gospodarstw.
W Polsce o dopłaty bezpośrednie ubiega się rocznie ok. 1,4 mln gospodarstw. W 2008 roku wnioski o dopłaty złożyło 1,45 mln rolników. W 2008 r. średnia powierzchnia gospodarstwa wynosiła 10 hektarów.
Do 2013 roku, zgodnie z Traktatem Akcesyjnym, polscy rolnicy otrzymują dopłaty bezpośrednie w niepełnym wymiarze. Za 2008 r. polscy rolnicy dostali 80 proc. poziomu płatności uzyskiwanych w krajach "starej" piętnastki. Podstawowa płatność do ziemi za 2008 r. wynosi ok. 340 zł na hektar. W 2004 r. - polskim rolnikom przysługiwało jedynie 55 proc. płatności.
Według danych Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, w latach 2004-2008 w postaci dopłat bezpośrednich do rolników trafiło prawie 38 mld zł. W 2008 r. było to 10,3 mld zł.
Jak zaznaczył Goraj, prognoza KE dotycząca dochodów rolników na lata 2005-2014 wskazuje, że realne dochody w przeliczeniu na osobę pełnozatrudnioną w rolnictwie, w "nowych" krajach UE wzrosną o 32 proc., ale pod warunkiem zmniejszenia w tym czasie zatrudniania o ok. 22 proc. Oznacza to zmniejszenie zatrudniania w Polsce o ok. 470 tys. osób z 2 mln 62 tys. obecnie do 1 mln 169 tys. osób.
