Na stronach internetowych Rządowego Centrum Legislacji zamieszczono w środę projekt noweli ustawy o organizacji niektórych rynków rolnych oraz ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi, autorstwa Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Jak czytamy w uzasadnieniu projektu, nowela ma zmienić przepisy ustaw: z 11 marca 2004 r. o organizacji niektórych rynków rolnych w zakresie doprecyzowania przepisów dotyczących obowiązku zawierania pisemnych umów na dostarczanie produktów rolnych w łańcuchu dostaw żywności oraz z 15 grudnia 2016 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi w celu rozszerzenia zakresu nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi.
Propozycje zamian przepisów - jak zaznaczono - mają wzmocnić pozycję producenta rolnego w łańcuchu żywnościowym. "Producenci rolni stanowią najsłabsze ogniwo tego łańcucha i często są narażeni na stosowanie nieuczciwych praktyk handlowych przez podmioty o większej sile przetargowej i potencjale ekonomicznym" - czytamy w uzasadnieniu.
Ministerstwo tłumaczy, że na rynku rolnym często dochodzi do niczym nie uzasadnionego "zakupu od rolników produktów rolnych po cenach rażąco niskich, które nie tylko nie gwarantują zysku, lecz często nie pokrywają kosztu wytworzenia produktu".
"Ponadto wymagane prawem umowy na dostarczenie produktów rolnych zawierane są bezpośrednio przed dokonaniem transakcji kupna-sprzedaży, w sytuacji kiedy jedna strona (nabywca) narzuca cenę a sprzedający (dostawca) ze względu na szybko psujący się produkt, np. owoce miękkie (malina, truskawka), zmuszony jest zaakceptować narzucane mu warunki. Takie sytuacje są nieakceptowane społecznie i budzą sprzeciw rolników wyrażany w protestach i strajkach. Produkty rolne od producenta do dystrybutora żywności lub przetwórcy trafiają poprzez ogniwa pośrednie łańcucha dostaw żywności tj. pośredników" - czytamy.
Wskazano, że dotychczasowe przepisy nie wymagają zwierania umów pomiędzy pośrednikami a kolejnym etapem łańcucha przetwarzania i dystrybucji żywności, tj. pomiędzy pośrednikiem a przetwórcą. Dlatego też - jak zaznaczył resort - dochodzi do niesprawiedliwego i nieuzasadnionego podziału marż w łańcuchu żywnościowym, na niekorzyść producenta rolnego.
Autorzy projektu przyznali, że po trzech latach obowiązywania przepisów w zakresie wymogu zawierania umów na dostarczanie produktów rolnych (ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o organizacji niektórych rynków rolnych), okazały się one niewystarczające. Umowa ta nie rozwiązała problemów związanych z zawieraniem umów tuż przed dostawą czy brakiem gwarancji ceny do zapłaty.
"Dotychczas podjęte działania w praktyce są niewystarczające i wymagają wprowadzenia dalszych rozwiązań legislacyjnych, polegających m.in. na objęciu ogniw pośredniczących w dystrybucji surowców rolnych, np. punktów skupu, wprowadzenia odpowiedniego poziomu ceny referencyjnej" - czytamy. Zaznaczono, że ograniczy to siłę przetargową podmiotów zajmujących się dystrybucją i handlem produktami rolnymi, a wzmocni pozycję rynkową rolników zapewniając im ceny pokrywające koszty produkcji.
Ministerstwo zarekomendowało nowelizację ustawy o organizacji niektórych rynków rolnych oraz ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi. Nowe przepisy mają m.in. rozszerzyć wymóg zawierania umów na wybrane produkty rolne - wiśnie, porzeczki czarne, jabłka, truskawki, maliny, aronię, a także świnie żywe; obejmą również pośredników, czyli podmioty, które nie zbywają tych produktów bezpośrednio konsumentom końcowym, lecz kolejnym podmiotom w łańcuchu dostaw żywności - np. przetwórcom, dystrybutorom żywności.
Ponadto, nowe przepisy rozszerzają katalog produktów rolnych objętych obowiązkiem zawierania umów na dostarczanie produktów rolnych w zakresie ziemniaków, rzepaku i rzepiku.
Autorzy projektu proponują również rozszerzenia zakresu nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi o nabywanie produktu rolnego, dla którego została ustalona cena referencyjna, poniżej tej ceny, chyba że dostawca wyrazi wolę zbycia takiego produktu po cenie niższej niż cena referencyjna, składając nabywcy pisemne oświadczenie.
Zdaniem resortu obecnie przepisy dotyczące kar pieniężnych były niesymetryczne - karze podlegali, w określonych przypadkach, tylko nabywcy. Dlatego zaproponowano rozszerzenie zakresu podmiotów o producentów rolnych, podmioty pośredniczące w obrocie produktami rolnymi.
Nowe propozycje zakładają m.in. nałożenie kar pieniężnych za niedotrzymanie terminu zawarcia umowy na obie strony umowy - w wysokości 0,5 proc. zapłaty za produkty nabyte, za każdy dzień przekroczenia terminu, ale nie więcej niż 15 proc. Kara zostanie także nałożona za niestosowanie porozumień, decyzji lub praktyk - w wysokości 8 proc. zapłaty za produkty nabyte na podstawie umowy. W pozostałych przypadkach przewidziano kary w wysokości 5 tys. zł.
"Rozwiązania zaproponowane w projekcie ustawy stanowią odpowiedź na oczekiwania środowisk rolniczych w zakresie wzmocnienia ich pozycji w łańcuchu żywnościowym i zasadne jest wejście w życie nowych rozwiązań prawnych w tym zakresie jeszcze przed tegorocznym zbiorem owoców miękkich. Tym samym istnieje konieczność jak najszybszego przeprowadzenia procesu legislacyjnego, tak aby projektowane przepisy zostały przyjęte niezwłocznie przez Radę Ministrów i skierowane do Sejmu" - czytamy.
W projekcie napisano, że ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. (PAP)
autor: Aneta Oksiuta
