Czy sankcje są skuteczne? [FELIETON]

Do końca lat 80. przeważał pogląd, że ich nałożenie powinno powodować pogorszenie sytuacji całego społeczeństwa, bo tylko w ten sposób zmusi się polityków do ugięcia – to sankcje kompleksowe. W 1991 r. embargo nałożone na Irak wywołało kryzys humanitarny, w tym falę głodu. Narodził się wtedy pomysł, by zamiast uderzać w cały naród, za pomocą czarnych list karać tylko decydentów (np. poprzez zakaz wjazdów czy zamrażanie kont bankowych) oraz strategiczne sektory gospodarki – to sankcje ukierunkowane. Co wiemy o skuteczności tych działań?

W 2019 r. profesor nauk politycznych Dursun Peksen (Uniwersytet w Memphis) wyróżnił kilka czynników wpływających na skuteczność sankcji. Po pierwsze retorsje nałożone jednocześnie przez wiele państw, na dodatek we współpracy z organizacjami międzynarodowymi, mają większe szanse na sukces. Dzieje się tak dlatego, że kraj, który ukarano, ma mniejsze możliwości handlu i jest mu trudno szukać alternatywnych rynków zbytu. Współpraca między narodowa zapewnia też większe możliwości monitorowania sytuacji. Po drugie nałożenie embarga na dotychczasowych sojuszników częściej przynosi oczekiwane efekty, niż gdy tego narzędzia używa się wobec zdeklarowanych adwersarzy – bo z nimi i tak najczęściej niewiele nas łączy. Po trzecie sankcjami można osiągnąć co najwyżej umiarkowane cele polityczne, w grę nie wchodzi zmiana reżimu politycznego czy osłabienie militarne. Po czwarte państwa demokratyczne są bardziej pojednawcze wobec zewnętrznych żądań. Rządy autorytarne mają większe możliwości w sterowaniu przyjmowanym kosztem tak, by odium całej sytuacji uderzało w opozycję, mają też większe możliwości indoktrynacji społeczeństwa. Po piąte im większe szkody dla gospodarki, tym bardziej prawdopodobne jest, że cel ulegnie. I po szóste skuteczniejsze są rozwiązania wzmacniające opozycję.

CAŁY TEKST W WEEKENDOWYM WYDANIU DGP I NA E-DGP