Jak zmniejszyć odpowiedzialność za odziedziczone długi

Odziedziczenie spadku nie zawsze oznacza, że spadkobierca powiększy swój majątek. Oprócz nieruchomości, samochodu, biżuterii i gotówki, czyli aktywów, przechodzą na niego także pasywa, czyli długi spadkowe. Skutecznie może obronić się przed spłacaniem ich, odrzucając spadek w całości. Nie może przyjąć tylko części spadku (np. wyłącznie aktywów), a reszty (czyli zobowiązań) odrzucić.

>>> czytaj też: Ranking lokat - oto najlepsze oferty na rynku

Reklama

Gdy spadkobierca decyduje się zatrzymać schedę i spłacić długi zmarłego, powinien przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza (czyli z ograniczeniem odpowiedzialności za długi). Będzie to dla niego bardziej korzystne niż przyjęcie go wprost (czyli bez ograniczenia odpowiedzialności za długi). Takie uprawnienia przysługują osobie dziedziczącej z mocy ustawy i powołanej do dziedziczenia w testamencie.

>>> Polecamy: Gdzie tanio kupisz walutę do spłaty kredytu hipotecznego?

Reklama

Odpowiedzialność za długi spadkowe ponosi także zapisobiorca windykacyjny. Dlatego ma on prawo odrzucić zapis windykacyjny lub zadecydować o tym, w jaki sposób go przyjmie: wprost czy z dobrodziejstwem inwentarza.

Jakie długi zawsze trzeba spłacić

Ciążące na zmarłym obowiązki majątkowe z chwilą jego śmierci przechodzą na spadkobierców bez względu na to, w jaki sposób zostali powołani do dziedziczenia: z mocy ustawy czy testamentu.

Do długów spadkowych, które muszą uregulować, należą przede wszystkim zobowiązania, które zaciągnął za życia spadkodawca. Są to na przykład niespłacone kredyty w banku, pożyczki zaciągnięte w instytucjach finansowych i u osób prywatnych oraz wynikające z umów (np. kupna, dzierżawy, najmu lokalu). Wierzyciel na pewno nie zdecyduje się umorzyć ich tylko dlatego, że dłużnik zmarł. Będzie je egzekwować od osób, które przyjęły spadek.

Długami spadkowymi są też koszty pogrzebu spadkodawcy, postępowania spadkowego, a także obowiązki, takie jak zaspokojenie roszczeń o zachowek oraz wykonanie zapisów zwykłych i poleceń.

Koszty pogrzebu spadkodawcy zalicza się w takim zakresie, w jakim pochówek odpowiadał zwyczajom przyjętym w danym środowisku. Obejmują one również wydatki na nagrobek, pod warunkiem że w środowisku zmarłego istnieje zwyczaj wystawiania go. Do kosztów pogrzebu należy zaliczyć także wydatki na kremację, gdy taka była wola spadkodawcy.

Do długów spadkowych zalicza się również wydatki związane z ostatnią chorobą spadkodawcy, koszty sprawowania nad nim opieki, leczenia i utrzymania podczas choroby (np. dodatkowe wydatki na jedzenie, gdy musiał przestrzegać diety).

Spadkobierców nie obciążają i nie wchodzą do długów spadkowych alimenty, które jednak spadkodawca płacił na dzieci lub rozwiedzionego małżonka, oraz wypłacane przez niego renty.

Jak skutecznie zrzec się spadku

Najbardziej skutecznym sposobem uniknięcia obowiązku uregulowania długów spadkowych jest zrzeczenie się dziedziczenia jeszcze za życia spadkodawcy. Z takiej możliwości warto skorzystać, gdy dowiemy się o rozmiarach zadłużenia spadkodawcy i uznamy, że na pewno nie zdąży swoich zobowiązań uregulować przed śmiercią.

Spadkobierca ustawowy może zawrzeć umowę z przyszłym spadkodawcą i zrzec się w niej prawa do dziedziczenia. Sporządza ją notariusz w formie aktu notarialnego. Umowa zawarta w innej formie (np. pisemnej) nie będzie ważna. Spadkobierca ustawowy nie ma prawa zrzec się dziedziczenia na korzyść wskazanej przez siebie osoby.

Spadkobierca testamentowy nie ma prawa zawrzeć ze spadkodawcą umowy o zrzeczenie się dziedziczenia.

Co ważne, zawarcie przez spadkobiercę ustawowego umowy o zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje również jego dzieci, zarówno te, które żyły w momencie sporządzenia umowy, jak i te, które urodzą się później. W razie śmierci spadkodawcy spadkobierca i jego dzieci będą wyłączeni od dziedziczenia i traktowani tak, jakby nie dożyli otwarcia spadku.

Zrzekający się dziedziczenia spadkobierca może również ze swoim przyszłym spadkodawcą umówić się inaczej. W umowie zostanie wówczas zamieszczony zapis, że dzieci spadkobiercy, który zrzeka się dziedziczenia będą jednak dziedziczyły po spadkodawcy. Wtedy zstępni spadkobiercy nie zostaną wyłączeni od dziedziczenia i nie będą traktowani tak, jakby nie dożyli otwarcia spadku.

Zrzeczenie się dziedziczenia może zostać uchylone. Gdy spadkodawca spłaci długi i spadkobierca zdecyduje się jednak objąć spadek, strony mogą zawrzeć kolejną umowę w formie aktu notarialnego. Zostaną w niej uchylone skutki zawartej wcześniej umowy o zrzeczeniu się dziedziczenia. Po sporządzeniu jej zrzekający się odzyska wszystkie swoje uprawnienia przysługujące mu jako spadkobiercy ustawowemu.

Jakie oświadczenia mają złożyć spadkobiercy

Aby uniknąć niezaplanowanych wydatków na spłacanie zobowiązań spadkobiercy, w ciągu sześciu miesięcy od uzyskania informacji o powołaniu do spadku warto dowiedzieć się, czy jest on zadłużony. Można na przykład sprawdzić, czy nie figuruje on w BIG lub rejestrze dłużników w Krajowym Rejestrze Sądowym. Informacje o niezapłaconych podatkach można uzyskać w urzędzie skarbowym, a o nieuregulowanych składkach na ubezpieczenie społeczne – w ZUS.

W ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o tytule swojego powołania, spadkobierca ustawowy albo testamentowy mają prawo złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku albo o przyjęciu go bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (wprost) lub z ograniczeniem tej odpowiedzialności (z dobrodziejstwem inwentarza). Gdy w tym czasie nie złożą żadnego oświadczenia, to uważa się, że nastąpiło proste przyjęcie spadku. Takie same uprawnienia ma zapisobiorca windykacyjny.

Oświadczenie składa się przed notariuszem lub w wydziale cywilnym sądu rejonowego, który jest właściwy ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu osoby spadkobiercy lub zapisobiercy windykacyjnego. Następnie notariusz lub sąd przesyłają je niezwłocznie do sądu właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy.

Oświadczenie o odrzuceniu spadku albo o sposobie przyjęcia go mogą też zostać złożone w sądzie spadku w toku postępowania o stwierdzenie praw do spadku.

Od momentu złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku spadkobierca nie ponosi żadnej odpowiedzialności za długi spadkowe, ponieważ został wyłączony od dziedziczenia. Dlatego nie dziedziczy spadku, a w jego miejsce do dziedziczenia zostają powołani jego zstępni. Do chwili złożenia takiego oświadczenia odpowiada za długi tylko z masy spadkowej. Od chwili przyjęcia spadku odpowiada za nie z całego swojego majątku.

W okresie od śmierci spadkodawcy do złożenia oświadczeń przez spadkobierców wierzyciele zmarłego mogą dochodzić swoich roszczeń przed sądem. Wytaczają wówczas powództwo przeciw spadkobiercom. Ci mogą natomiast wystąpić z żądaniem zawieszenia postępowania aż do czasu złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku.

Jak można ograniczyć odpowiedzialność

Bez żadnych ograniczeń spadkobierca odpowiada za długi zmarłego, gdy złożył oświadczenie o prostym przyjęciu spadku lub w ciągu pół roku od uzyskania informacji o powołaniu do spadku nie złożył żadnego oświadczenia. W tym drugim przypadku jest traktowany tak jak osoba, która przyjęła spadek wprost. Za długi odpowiada więc z majątku spadkowego oraz całego majątku osobistego.

W praktyce oznacza to, że wierzyciel prowadzący egzekucję długów zmarłego może sam wybrać, który majątek wskaże do zajęcia komornikowi – masę spadkową czy majątek osobisty spadkodawcy.

Gdy spadkobierca pozostaje w ustroju ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej, a spadek wchodzi do jego majątku osobistego, wierzyciele mogą domagać się zaspokojenia roszczeń ze spadku i z majątku osobistego, a także z jego wynagrodzenia za pracę lub za świadczone osobiście usługi, z korzyści z praw autorskich.

Odpowiedzialność spadkobiercy za długi jest ograniczona, gdy przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Wprawdzie wówczas odpowiada za długi nie tylko majątkiem spadkowym, lecz również osobistym, ale tylko do wartości stanu czynnego spadku (czyli do wartości należących do majątku aktywów). Wierzyciel nie może dochodzić tej części roszczenia, która przekracza wartość stanu czynnego spadku.

Do inwentarza spadkobierca musi podać przedmioty należące do spadku oraz wyszczególnić długi obciążające masę spadkową. Sąd wydaje postanowienie o sporządzeniu spisu inwentarza na wniosek wierzycieli spadku, osób uprawnionych do zachowku, zapisobiorców i urzędu skarbowego.

Kiedy odpowiedzialność za długi jest solidarna

Aż do działu spadku spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność solidarną za długi spadkowe. Wierzyciel może od każdego z nich się domagać, aby uregulował wszystkie zadłużenia zmarłego. Z żądaniem może wystąpić do jednej lub do kilku osób. Roszczenia nie musi egzekwować od wszystkich jednocześnie.

Spełnienie przez jednego spadkobiercę całego świadczenia zwalnia pozostałych od rozliczania się z wierzycielem. Spadkobierca ten ma prawo domagać się od pozostałych zwrotu należności.

Po przeprowadzeniu działu ustaje solidarna odpowiedzialność spadkobierców. Każdy z nich odpowiada za przypadającą na niego część długu.

Oświadczenie spadkobiercy

W oświadczeniu o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku spadkobierca powinien podać:

● imię i nazwisko spadkodawcy, datę i miejsce jego śmierci oraz miejsce jego ostatniego zamieszkania,

● tytuł powołania do spadku,

● treść złożonego oświadczenia,

● osoby należące do spadkobierców ustawowych,

● informacje o istniejących testamentach (nawet gdy składający oświadczenie uważa, że nie są ważne), o ich treści i miejscu przechowywania lub oświadczenie, że nie wie o istnieniu testamentów.

Do oświadczenia należy dołączyć akt zgonu lub orzeczenie sądu o uznaniu spadkodawcy za zmarłego, bądź o stwierdzeniu zgonu (gdy te dowody nie zostały już wcześniej w sądzie złożone).

O przyjęciu lub o odrzuceniu spadku sąd spadku zawiadamia wszystkie osoby powołane do dziedziczenia, nawet w dalszej kolejności. Gdy oświadczenia zostały złożone w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, to wówczas sąd nie dokonuje tych zawiadomień.