Prof. Yamanaka szukał odpowiedzi na pytanie, czy można zmodyfikować dojrzałą komórkę w taki sposób, aby odzyskała swoje dawne możliwości różnicowania, czyli stała się komórką macierzystą. Problemem wynikał z wcześniejszych badań nad klonowaniem, w tym z przeprowadzonych 40 lat wcześniej doświadczeń drugiego z tegorocznych noblistów - Johna B. Gurdona.
Uczonym dotychczas udawało się skłonić dojrzałe komórki do różnicowania, czyli do tworzenia różnych tkanek, po wprowadzeniu materiału genetycznego pobranego z jądra dojrzałej komórki organizmu do komórki jajowej. Nie wiadomo było jednak, czy całą komórkę można "odmłodzić" i uczynić z niej komórkę macierzystą.
Japońskiemu uczonemu udało się na to pytanie odpowiedzieć. Badał on komórki macierzyste pobrane z embrionów i hodowane w laboratorium. Były to tzw. komórki pluripotentne, czyli takie, z których mogą powstać wszystkie możliwe tkanki organizmu.
>>> Czytaj więcej: Laureaci Nagrody Nobla z medycyny 2012: John B. Gurdon i Shinya Yamanaka
Prof. Yamanaka szukał genów, które podtrzymują niedojrzały stan komórek zarodkowych. Zidentyfikował kilka z nich i przeprowadził doświadczenie czy wprowadzenie ich do dojrzałej komórki spowoduje jej przeprogramowanie i powrót do stanu komórki macierzystej. Eksperyment zakończył się powodzeniem. Okazało się, że wprowadzenie czterech genów do dojrzałej komórki czyni ją na powrót macierzystą i pluripotentną.
Odkrycie, że nienaruszona, dojrzała komórka może zostać przeprogramowana w ten sposób zostało ogłoszone w 2006 r. i natychmiast zostało uznane za przełomowe, ponieważ dawało szansę na wynalezienie nowych, skutecznych metod leczenia wielu chorób.
Shinya Yamanaka urodził się w 1962 r. w Osace. Kształcił się na Uniwersytecie w Kobe, gdzie w 1987 r. ukończył studia medyczne. Początkowo pracował jako chirurg ortopeda, później jednak zdecydował poświęcić się badaniom podstawowym.
Na Uniwersytecie w Osace zrobił swój doktorat w dziedzinie nauk farmakologicznych, a staż podoktorski odbywał w amerykańskim San Francisco w Gladstone Institute of Cardiovascular Disease, działającym przy Uniwersytecie Kalifornijskim.
Następnie współpracował z japońskim Instytutem Nauki i Technologii Nara. Obecnie pracuje na Uniwersytecie w Kyoto, gdzie kieruje Centrum Badań i Zastosowań Indukowanych Pluripotentnych Komórek Macierzystych (Center for iPS Cell Research and Application). Współpracuje również z Gladstone Institute.
Prof. Yamanaka przewodniczy Międzynarodowemu Towarzystwu Badań Komórek Macierzystych (International Society for Stem Cell Research - ISSCR). W 2009 r. wspólnie w drugim tegorocznym noblistą Johnem B. Gurdonem zostali uhonorowani nagrodą Albert Lasker Basic Medical Research Award. To prestiżowe wyróżnienie uważane jest za zapowiedź Nagrody Nobla. Z kolei w 2011 r. prof. Yamanaka dostał inną znaczącą nagrodę, której laureaci również często stają się noblistami - przyznawaną przez izraelską Fundację Wolfa - Wolf Prize in Medicine.
