Wszyscy producenci muszą odzyskiwać i poddawać recyklingowi opakowania. W tym roku zmieniły się przepisy dotyczące szczególnie dwóch ich rodzajów. Mowa o opakowaniach wielomateriałowych, czyli wytworzonych z kilku różnych surowców, oraz po środkach niebezpiecznych. Przedsiębiorcy wprowadzający je na rynek powinni zorganizować system zbiórki i recyklingu tych odpadów albo samodzielnie, albo poprzez porozumienia zawierane z marszałkiem województwa przez izby gospodarcze.

Rozporządzenie w drodze

Do końca ubiegłego roku można było obowiązki dotyczące opakowań wielomateriałowych realizować również za pośrednictwem organizacji odzysku. Zmiany wprowadziła znowelizowana ustawa o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi z 13 czerwca 2013 r. Problem jednak w tym, że do tej pory nie ukazały się do niej przepisy wykonawcze. Mowa m.in. o rozporządzeniu w sprawie stawek opłat produktowych dla poszczególnych rodzajów opakowań oraz w sprawie minimalnych poziomów odzysku i recyklingu opakowań wielomateriałowych oraz opakowań po środkach niebezpiecznych.
Obecnie są one na etapie oceny skutków regulacji prowadzonym przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów. Znane są tylko propozycje zawarte w projekcie.
Reklama
– Przedsiębiorcy nie są w stanie ocenić, co im się bardziej będzie opłacać. Czy przeprowadzać odzysk tych opakowań we własnym zakresie, czy za pośrednictwem porozumienia. Nie mogą wyliczyć kosztów i ich porównać. Na razie wiadomo tylko, że jeśli chcą wykonywać obowiązek samodzielnie, muszą odzyskać z rynku 100 proc. tego, co wprowadzili – podkreśla Agnieszka Jaworska, dyrektor generalny Stowarzyszenia EKO-PAK.
Na podstawie projektu regulacji można oceniać, że z pewnością nie będzie się opłacać nieodzyskiwanie i niepoddawanie recyklingowi swoich opakowań. Karą za to będzie opłata produktowa wynosząca 3,40 zł za kg.

Brak porozumień

Jak podkreśla Karol Stec z departamentu prawnego w Polskiej Organizacji Handlu i Dystrybucji, brak przepisów blokuje zawiązywanie porozumień, za pośrednictwem których przedsiębiorcy mogliby realizować obowiązek odzysku i recyklingu opakowań wielomateriałowych i po środkach niebezpiecznych. Izby gospodarcze nie chcą ich tworzyć, bo nie mogą przedstawić warunków, na jakich będą współpracować z przedsiębiorcami.
Nieopublikowanie rozporządzeń wykonawczych do ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oznacza, że przedsiębiorców obowiązują dotychczasowe regulacje. – Rozliczanie obowiązku recyklingu i odzysku w zakresie opakowań wielomateriałowych nadal następuje według materiału dominującego. Czyli jeśli opakowanie w ponad 50 proc. składa się z papieru, to wystarczy zebrać z rynku i poddać recyklingowi kartonowe opakowania – wyjaśnia Agnieszka Jaworska.
W przypadku opakowań po środkach niebezpiecznych natomiast obowiązywało pobieranie kaucji zwrotniej od klientów, którzy kupują tego rodzaju towary. To miało ich skłonić do oddawania pustych opakowań. Chodzi o środki ochrony roślin, niektóre środki czystości, odstraszające owady czy odświeżacze powietrza. – W praktyce jednak tak nie było. Kaucja dobrze funkcjonowała w relacjach między przedsiębiorcami, ale gdy produkty tak klasyfikowane trafiały do indywidualnych konsumentów, rozwiązanie to było niewykonalne. Niestety nowe przepisy nie rozwiązują tych problemów – dodaje Agnieszka Jaworska.
>>> Parlament Europejski postuluje wycofanie z rynku do roku 2020 najbardziej niebezpiecznych tworzyw i jednorazowych plastikowych toreb.

Odzysk zorganizowany

Dotychczas 96 proc. producentów korzystało z usług organizacji odzysku. Nadal będzie można współpracować z nimi przy odzysku np. opakowań ze szkła czy aluminium (w przypadku wielomateriałowych i po środkach niebezpiecznych – tylko do wejścia w życie nowych regulacji). Jak wyliczają eksperci, realizacja obowiązku recyklingu i odzysku za ich pośrednictwem mniej kosztuje niż działanie we własnym zakresie. Opłata produktowa za niewykonanie obowiązku, np. w przypadku tworzyw sztucznych, wynosi obecnie 2730 zł za tonę, a makulatury – 650 zł za tonę. W organizacji odzysku za pierwszy rodzaj opakowań obowiązuje opłata na poziomie 15–20 zł za tonę, a za drugi – ok. 15 zł za tonę Do tego ryzyko zapłacenia opłaty produktowej przy samodzielnym odzysku jest wysokie, bo trzeba zebrać 100 proc. tego, co zostało na rynek wprowadzone. Opłatę produktową płaci się od różnicy. Czyli obowiązek w zakresie odzysku i recyklingu udało nam się zrealizować w 90 proc., to od 10 proc. płacimy karę. Gdy obowiązki przerzuci się na organizacje odzysku, nie trzeba martwić się o to, w jaki sposób zebrać odpady z rynku, gdzie je składować i jak je przetworzyć.
To organizacja odzysku określa, jaki obowiązek mamy do zrealizowania. Do końca ubiegłego roku firmy musiały zadeklarować masę opakowań, którą wprowadzą w danym roku na rynek. Na tej podstawie wyliczany był poziom odzysku i recyklingu. – Obecnie deklaracji oczekuje się tylko od nowych firm. Niektóre organizacje wymagają, by deklaracje były składane co miesiąc (tak jest w przypadku dużych producentów), raz na kwartał lub raz na rok – wyjaśnia Jakub Tyczkowski. Taka sama reguła obowiązuje przy ponoszeniu kosztów za współpracę. – Umowy o współpracy są zawierane na rok, kilka lat lub na czas nieokreślony. To, czy zostanie zawarty w nich termin wypowiedzenia oraz ile on będzie wynosił, zależy tylko od przedsiębiorców – podkreśla Jakub Tyczkowski – członek zarządu w organizacji odzysku Rekopol.
Idąc na spotkanie z organizacją odzysku, należy zabrać ze sobą dokumenty rejestrowe spółki. Bywa że organizacje wymagają udokumentowania braku zaległości płatniczych u innych kontrahentów oraz dowodów płacenia faktur na czas. Umowę należy zgłosić do urzędu marszałkowskiego. Tym samym przedsiębiorca deklaruje, że obowiązku w zakresie odzysku i recyklingu nie realizuje sam. Raz na rok organizacja odzysku powinna przesłać przedsiębiorcy sprawozdanie, a on sam nie musi już składać żadnych raportów. Co więcej roczne sprawozdanie obejmujące już wszystkie firmy, na rzecz których prowadziła działalność, ma też obowiązek dostarczyć do urzędu marszałkowskiego.
Eksperci radzą jednak, by dokładnie sprawdzić organizacje odzysku przed zawarciem umowy. Działalność prowadzi ich obecnie ponad 20, a w ciągu kilku ostatnich lat połowa zniknęła z rynku. – Od tego roku obowiązują przepisy, zgodnie z którymi w razie likwidacji czy bankructwa organizacji obowiązek w zakresie odzysku i recyklingu z powrotem przechodzi na firmę. Co więcej, trzeba wypełnić zobowiązania za cały rok, a nie tylko za okres, od którego działalności nie prowadzi już organizacja – zauważa Jakub Tyczkowski.

Jak można realizować obowiązek odzysku i recyklingu odpadów

● samodzielnie, ale wówczas trzeba odzyskać 100 proc. tego, co zostało wprowadzone na rynek,
● poprzez organizację odzysku lub za pośrednictwem porozumienia (w przypadku opakowań wielomateriałowych i po środkach niebezpiecznych). W przypadku opakowań wielomateriałowych i po środkach niebezpiecznych odpowiedzialność za realizację obowiązków zawsze ciąży na przedsiębiorcy. Za niewywiązanie się z obowiązku płaci się karę – opłatę produktową.
>>> Z badań Eurobarometru wynika, że małe i średnie przedsiębiorstwa w Unii Europejskiej coraz bardziej przyczyniają się do ograniczania emisji dwutlenku węgla i coraz efektywniej korzystają z energii i surowców.