rozwiń >

Podatek od spadków i darowizn - kiedy należy go zapłacić?

Od każdej darowizny, która przekracza ustawową kwotę wolną od podatku, powinien zostać odprowadzony podatek od spadków i darowizn. Darowizna powinna zostać przekazana przelewem, ewentualnie gotówką - ale następnie wpłaconą na rachunek bankowy lub być przekazana u notariusza.

Brak udokumentowania transakcji gotówkowej może budzić wątpliwości co do jej wysokości oraz pochodzenia - co może powodować poważne konsekwencje dla osoby obdarowanej, jak również dla obdarowującej. Osoba obdarowująca musi również posiadać dowody, wskazujące na pochodzenie środków pieniężnych przekazanych w ramach darowizny. Ustawodawca szczegółowo określa sposób zgłoszenia darowizny oraz wysokość podatku dla poszczególnych grup podatkowych. Istnieje również możliwość całkowitego zwolnienia z zapłaty podatku.

Jakie wyróżniamy grupy podatkowe?

W celu rozliczenia darowizny, należy zwrócić uwagę na grupy podatkowe. Ustawodawca wyróżnia trzy grupy, do których może być zaliczony nabywca:

  • Pierwszą grupę stanowią wstępni (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie), zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki), pasierb, ojczym, macocha, rodzeństwo, teściowie, zięć czy synowa.
  • Do drugiej grupy należą zstępni rodzeństwa (np. syn siostry), rodzeństwo rodziców (ciotka, wujek) oraz zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych.
  • Do trzeciej grupy należą pozostałe, niewymienione wyżej osoby.

Ile wynosi kwota wolna od podatku?

Dla odpowiednich grup podatkowych, ustawodawca przewiduje kwoty wolne od podatku:

  • Dla nabywców z pierwszej grupy wynosi ona 36 120 zł,
  • Dla nabywców z drugiej grupy – 27 090 zł,
  • Dla nabywców z trzeciej grupy – 5733 zł.

Oznacza to, że jeżeli w okresie pięciu lat, nie zostaną przekroczone wyżej wymienione kwoty – podatku nie zapłacimy. Podstawę wysokości podatku, oblicza się od nadwyżki od podanych kwot.

Dla nabywców z pierwszej grupy:

  • Do kwoty 11 833 zł – podatek w wysokości 3%,
  • Od kwoty 11 833 zł do 23 665 zł – 355 zł i 5% od nadwyżki 11 833 zł,
  • Powyżej 23 665 - 946 zł 60 gr i 7% od nadwyżki ponad 23 665 zł.

Dla nabywców z drugiej grupy:

  • Do kwoty 11 833 zł – podatek w wysokości 7%,
  • Od kwoty 11 833 zł do 23 665 zł – 828 zł 40 gr i 9% od nadwyżki 11 833 zł,
  • Powyżej 23 665 - 1893 zł 30 gr i 23% od nadwyżki ponad 23 665 zł.

Stawki dla nabywców z trzeciej grupy wyglądają następująco:

  • Do kwoty 11 833 zł – podatek w wysokości 12%,
  • Od kwoty 11 833 zł do 23 665 zł – 1420 zł i 16% od nadwyżki 11 833 zł,
  • Powyżej 23 665 - 3313 zł 20 gr i 20% od nadwyżki ponad 23 665 zł.

Kiedy można skorzystać z całkowitego zwolnienia z zapłaty podatku od spadków i darowizn?

Istnieje możliwość całkowitego zwolnienia z podatku darowizny otrzymanej od kogoś z najbliższej rodziny. Żeby skorzystać z tej możliwości, należy spełnić kilka warunków. Do najbliższej rodziny zalicza się małżonka, zstępnych (dzieci, wnuki, prawnuki), wstępnych (rodziców, dziadków, pradziadków), rodzeństwo, pasierbów, ojczyma czy macochę – jest to tak zwana grupa zerowa.

Zgłoszenia należy dokonać w ciągu sześciu miesięcy od otrzymania darowizny, wypełniając formularz SD-Z2. Do formularza tego, należy załączyć potwierdzenie otrzymania darowizny – np. wyciąg z konta bankowego z widniejącą transakcją. W przypadku braku udokumentowania darowizny – nie będzie można skorzystać z tej ulgi. Zgłoszenie nie jest w ogóle wymagane, jeżeli łączna wartość otrzymanej darowizny w okresie pięciu lat, nie przekracza kwoty 36 120 zł.

Podatek sankcyjny a czynny żal

Jeżeli w toku czynności sprawdzających okaże się, że nie dokonano zgłoszenia przyjęcia darowizny, to podlega ona opodatkowaniu według stawki 20%. Jeżeli upłynął termin zgłoszenia, a nie doszło do przeprowadzenia czynności sprawdzających przez urząd skarbowy, to podatnik ma możliwość złożenia czynnego żalu.

Polega to na dobrowolnym zgłoszeniu darowizny do urzędu skarbowego z jednoczesnym uiszczeniem podatku. W takiej sytuacji, nie będzie można skorzystać ulgi podatkowej pozwalającej na zwolnienie z zapłaty podatku, ale można uniknąć zapłaty 20% podatku sankcyjnego.

Kiedy mamy do czynienia z przestępstwem a kiedy z wykroczeniem skarbowym?

Jeśli podatnik naraża podatek na uszczuplenie poprzez niezgłoszenie darowizny, ukrycie podstawy opodatkowania lub celowe unikanie opodatkowania - to takie postępowanie, może zostać uznane za przestępstwo skarbowe.

W takim przypadku, podlega to karze grzywny do 720 stawek dziennych lub karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie. Jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie jest małej wartości, to sprawca wyżej wymienionego czynu, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych.

Natomiast, jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie nie przekracza ustawowego progu (pięciokrotności wysokości minimalnego wynagrodzenia, w czasie jego popełnienia), sprawca czynu zabronionego, podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe. Stawkę dzienną ustala sąd, na podstawie możliwości zarobkowych sprawcy. Za przestępstwo lub wykroczenie skarbowe odpowiedzialność ponosi również obdarowujący, jeżeli umyślnie pomaga w jego popełnieniu.

Rząd planuje zmiany w podatku od spadków i darowizn

Projekt nowelizacji ustawy zakłada wprowadzenie możliwości przywrócenia terminu do zgłoszenia nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych przez członków najbliższej rodziny, a także zgłoszenia nabycia w drodze dziedziczenia lub zapisu windykacyjnego przedsiębiorstwa osoby fizycznej (lub udziału w nim) – w sytuacjach losowych, niezawinionych przez podatnika (np. choroba, wypadek, klęska żywiołowa).

Ustawodawca planuje również doprecyzowanie momentu powstania obowiązku podatkowego. Zgodnie z propozycją, obowiązek ten przy nabyciu majątku w drodze dziedziczenia powstawałby nie z chwilą przyjęcia spadku, jak jest obecnie, lecz dopiero w momencie uprawomocnienia się postanowienia o nabyciu spadku, zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia albo wydania europejskiego poświadczenia spadkowego. To rozwiązanie korzystne dla podatników, gdyż powiązanie obowiązku podatkowego z formalnym dokumentem pozwala jednoznacznie określić moment nabycia i wydłuża czas na złożenie zeznania podatkowego.

W efekcie osoby, które z przyczyn niezależnych, nie dopełniły obowiązku zgłoszenia w terminie, zyskają szansę na skorzystanie z przysługującego im zwolnienia z podatku.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz.U. z 2024 r., poz. 1837)

Ustawa z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (Dz.U. z 2024 r., poz. 628)