Skrajności polskiego systemu emerytalnego: Od 51 tysięcy złotych do kilku groszy

Polski system emerytalny charakteryzuje się dramatycznym rozwarstwieniem w wysokości wypłacanych świadczeń. Z jednej strony mamy do czynienia z emerytalnymi rekordzistami, takimi jak senior ze Śląska (Zabrze), który miesięcznie otrzymuje z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) ponad 51 tysięcy złotych. Z drugiej strony, nieustannie rośnie grupa seniorów otrzymujących tzw. mikroemerytury, czyli świadczenia, których wysokość jest niższa niż minimalny ustawowy próg emerytalny.

Geneza mikroemerytur i wstrząsające przykłady

Wysokość przyznawanej emerytury jest ściśle powiązana ze sumą zgromadzonych składek oraz przewidywaną dalszą średnią długością życia. Choć prawo do otrzymania emerytury minimalnej (ustalonej od marca 2025 roku na poziomie 1878,91 zł) jest uzależnione od wymaganego stażu pracy – 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn – polski system emerytalny dopuszcza wypłatę świadczeń znacznie niższych niż ten próg. Ta luka systemowa skutkuje stałym wzrostem liczby osób żyjących na "emeryturach głodowych".

Skala problemu jest najbardziej widoczna w skrajnych przypadkach. Emerytka z Legnicy, która przepracowała w życiu zaledwie jeden dzień, otrzymuje z ZUS 43 grosze miesięcznie. Jeszcze gorsze przykłady to seniorka ze Szczecina, której miesięczna emerytura po jednym dniu pracy wynosi3 grosze – co oznacza konieczność odkładania całego świadczenia przez ponad 10 miesięcy, aby uzbierać na najtańszą bułkę. Najniższe odnotowane świadczenie, w wysokości zaledwie 2 groszy, otrzymała 60-latka z Biłgoraja po dniu pracy. Co więcej, dłuższy staż nie zawsze gwarantuje znaczącej poprawy: emerytka z Wałbrzycha, która pracowała pół roku na umowę zlecenie, pobiera zaledwie 19 groszy miesięcznie. W samym 2024 roku liczba beneficjentów mikroemerytur wzrosła o ponad 30 tysięcy osób.

Dynamika wzrostu niskich emerytur

Problem skrajnie niskich świadczeń narasta w Polsce w bardzo szybkim tempie. Statystyki ZUS ujawniają, że w ciągu trzynastu lat, między 2011 a 2024 rokiem, liczba seniorów otrzymujących świadczenia poniżej progu minimalnego wzrosła aż 18-krotnie. Oznacza to, że z poziomu 23,9 tys. osób w 2011 roku, liczba ta osiągnęła 433,1 tys. w roku 2024, co świadczy o pogłębianiu się zjawiska.

Świadczenie wyrównawcze Mama 4 plus

Osoby pobierające mikroemerytury mają jedną możliwość wsparcia finansowego, które może podnieść ich świadczenie do wysokości minimalnej. Jest to program Mama 4 plus, skierowany głównie do matek (choć w wyjątkowych przypadkach także do mężczyzn), które wychowały co najmniej czworo dzieci. W ramach tego świadczenia ZUS wypłaca dodatek wyrównawczy. Od marca 2025 roku, średnia wysokość tego wyrównania wynosi 1035 zł, zapewniając tym samym wsparcie finansowe najuboższym seniorom.