rozwiń >

Nielegalne składowanie odpadów budowlanych na swojej działce - kontrole Wojewódzkich Inspektoratów Ochrony Środowiska

Przekonał się o tym pewien łódzki przedsiębiorca, u którego w okresie od 16 grudnia 2020 r. do 1 czerwca 2021 r. inspektorzy Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Łodzi przeprowadzili pozaplanową kontrolę. Podczas oględzin ujawniono, że na jego działce składowane są:

  • zdemontowane betonowe podkłady kolejowe oraz
  • duże ilości mas ziemnych (ponad 2300 ton).

Jak ustalono, podkłady kolejowe zostały zakupione już w 2011 roku, natomiast ziemia pochodziła z budowy drogi ekspresowej S8.

Przedsiębiorca nie posiadał żadnych dokumentów potwierdzających legalne pochodzenie odpadów ani ich ewidencjonowanie. Nie prowadził wymaganej ewidencji odpadów w systemie BDO (Baza danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami), a transport ziemi odbywał się bez Kart Przekazania Odpadów.

Obowiązek prowadzenia ewidencji odpadów

W wyniku kontroli WIOŚ wydał zarządzenie pokontrolne, zobowiązujące przedsiębiorcę do:

  • zaprowadzenia ewidencji odpadów o kodach 17 01 06 i 17 05 04 w systemie BDO,
  • poinformowania organu w terminie 14 dni o wykonaniu tego obowiązku.

Dodatkowo inspektorzy upomnieli przedsiębiorcę, że prowadzenie działalności polegającej na zbieraniu lub przetwarzaniu odpadów wymaga uzyskania odpowiedniego zezwolenia – zgodnie z art. 41 ustawy o odpadach.

Zarzuty przedsiębiorcy wobec kontroli WIOŚ

Przedsiębiorca nie zgodził się z decyzją inspektora i zaskarżył zarządzenie do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi (WSA). Zarzuty dotyczyły:

  • przekroczenia dopuszczalnego czasu kontroli (kontrola trwała aż 186 dni) oraz
  • błędnej kwalifikacji zdeponowanych materiałów jako odpady.

Według skarżącego, zdemontowane betonowe podkłady kolejowe zostały poddane oględzinom przez poprzedniego właściciela. Ustalono wówczas, że mogą one zostać ponownie wykorzystane jako materiał budowlany, bez konieczności poddawania ich jakimkolwiek procesom technologicznym. W ocenie skarżącego nie stanowiły więc odpadu, lecz „rzecz” w rozumieniu Kodeksu cywilnego.

W skardze zakwestionowano również uznanie słodowanych mas ziemnych jako odpadów. Przedsiębiorca wskazywał, że są to naturalne, urodzajne gleby pszenno-buraczane klas III i IV oraz piaski i pospółka, które nie stanowią zagrożenia dla środowiska ani zdrowia ludzi, a więc tym samym - nie należy traktować jako odpad.

Zrównoważone wykorzystanie odpadów zgodnie z unijną zasadą "zero waste"

W uzasadnieniu skargi przedsiębiorca odwołał się również do zasady „zero waste”, wynikającej z rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011, które dotyczy zrównoważonego wykorzystania zasobów naturalnych. Zgodnie z tą zasadą:

  • obiekty budowlane powinny być projektowane i rozbierane z myślą o ponownym wykorzystaniu surowców,
  • ponowne wykorzystanie materiałów budowlanych (np. kostki brukowej, cegieł z rozbiórki, płyt chodnikowych) jest powszechną i ekologiczną praktyką,
  • zbyt rygorystyczna interpretacja przepisów ustawy o odpadach zniechęca do odpowiedzialnego gospodarowania materiałami wtórnymi.

Zdeponowane podkłady kolejowe miały służy do budowy i wzmocnienia skarpy wyrobiska oraz ogrodzenia terenu. Tym samym, według skarżącego – stanowiły materiał budowlany.

Skarżący wskazał również przykłady rynkowego obrotu używanymi przedmiotami: samochodami, odzieżą, podręcznikami, a także dekoracjami domowymi i ogrodowymi. Odnośnie do materiałów budowlanych – wymienił m.in. bruk, płyty chodnikowe oraz cegły z rozbiórek.

W jego ocenie, dopiero brak możliwości ponownego wykorzystania rzeczy (np. ze względu na stopień zużycia lub zawartość substancji szkodliwych) powinien decydować o uznaniu jej za odpad.

Wyrok WSA: działania WIOŚ zgodne z prawem

WSA postanowił oddalić skargę. Odnosząc się do zarzutu przewlekłości postępowania, wskazano, że była to kontrola pozaplanowa, a zatem nie podlegała niektórym przepisom ustawy Prawo przedsiębiorców, w tym dotyczącym maksymalnego czasu trwania kontroli.

Sąd uznał również, że przywoływane przez skarżącego rozporządzenie UE nr 305/2011 nie znajduje zastosowania w tej sprawie, ponieważ dotyczy ono wyrobów budowlanych wprowadzanych po raz pierwszy do obrotu na rynek unijny. Sprawa natomiast toczyła się na gruncie krajowych przepisów ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska i ustaleń z protokołu kontroli.

Ustawowa definicja odpadów

WSA nie zgodził się również z argumentacją skarżącego co do definicji odpadu. Wskazał, że zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 6 ustawy o odpadach, odpadem jest każda substancja lub przedmiot, których posiadacz się pozbywa, zamierza się pozbyć albo do ich pozbycia się jest obowiązany. Jest to tzw. triada która jest uznawana w orzecznictwie administracyjnym oraz unijnym.

Nie ma przy tym znaczenia, czy dany przedmiot może mieć wartość użytkową lub potencjał do dalszego wykorzystania. Dopóki nie przejdzie odpowiednich procedur odzysku - pozostaje odpadem. Jako odpady traktuje się również te przedmioty, które mają trafić do ponownego użytku, ale najpierw muszą zostać przetworzone, zgodnie z art. 11 ustawy.

Kogo dotyczy obowiązek ewidencji odpadów?

Z chwilą uznania podkładów kolejowych i ziemi za odpady, właściciel działki został objęty obowiązkiem ich ewidencjonowania w systemie BDO – zgodnie z art. 66 ustawy o odpadach. Przepis ten nakłada na posiadacza odpadów obowiązek prowadzenia na bieżąco ich ilościowej i jakościowej ewidencji.

Zwolnieni z tego obowiązku są m.in.:

  • wytwórcy odpadów komunalnych,
  • osoby przekazujące pojazdy do stacji demontażu,
  • rolnicy gospodarujący na powierzchni użytków rolnych poniżej 75 ha,
  • osoby fizyczne niebędące przedsiębiorcami, prowadzące budowę.

W omawianym przypadku przedsiębiorca działał w ramach działalności gospodarczej, więc żadne z powyższych wyłaczeń nie miało zastosowania.

Obowiązki przedsiębiorcy związane ze składowaniem odpadów

Zgodnie z przepisami Działu IV ustawy o odpadach, przedsiębiorcy, którzy zbierają lub przetwarzają odpady, zobowiązani są do uzyskania odpowiedniego zezwolenia - zarówno jeżeli chodzi o prowadzenie działalności polegającej na zbieraniu odpadów, jak i ich przetwarzanie.Możliwe jest również uzyskanie jednego zezwolenia łącznego.

Zezwolenia wydaje:

  • marszałek województwa – gdy działalność dotyczy odpadów niebezpiecznych albo jest prowadzona na terenie przekraczającym jedną gminę lub
  • starosta – w pozostałych przypadkach, jeśli działalność dotyczy tylko odpadów innych niż niebezpieczne i prowadzona jest w jednej gminie.

Zezwolenia te wydawane są na czas oznaczony, nie dłuższy niż 10 lat. Aby je uzyskać, konieczne jest m.in.:

  • przedstawienie kompletnej dokumentacji technicznej i środowiskowej (art. 42),
  • spełnianie określonych wymagań dotyczących miejsca magazynowania odpadów, zabezpieczeń i technologii (art. 43 i 44),
  • wniesienie stosownych opłat skarbowych i uzyskanie wpisu do rejestru BDO (art. 49).

Ważne

Działalność prowadzona bez wymaganego zezwolenia jest nielegalna i może skutkować wysokimi karami administracyjnymi oraz nakazem wstrzymania działalności.

Kara administracyjna nawet do miliona złotych – kryteria wymiaru i obowiązek zapłaty

Za nieprowadzenie ewidencji odpadów lub prowadzenie jej w sposób nierzetelny, a także za zbieranie lub przetwarzanie odpadów bez wymaganego zezwolenia, wojewódzki inspektor ochrony środowiska może wymierzyć karę administracyjną od 1000 zł do nawet 1 000 000 zł.

Wysokość kary zależy od rodzaju naruszenia, jego

  • wpływu na ludzi i środowisko,
  • okresu trwania,
  • rozmiaru działalności oraz
  • skutków i zagrożeń wynikających z nieprawidłowości.

Kara musi zostać uiszczona w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja o jej wymierzeniu stanie się ostateczna.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz.U. 2023 poz. 1587)

Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz.U. 2024 poz. 425)

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 17 czerwca 2025 r., sygn. akt III OSK 1477/22

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w łodzi z dnia 15.02.2022 r., sygn. akt II SA/Łd 749/21