Czy na przykład złodziej samochodów albo dziesioniarz (sprawca rozboju) to postacie, które społeczeństwo powinno karać z całą surowością? Również po to, żeby odstraszać od takich zachowań potencjalnych następców. Takie podejście (wyrażane choćby w słynnych akcjach typu „zero tolerancji”, robionych przez polityków pozujących na bezkompromisowych szeryfów) dość dobrze pasowało do społeczeństw żyjących według neoliberalnego zestawu zasad, gdzie czynniki takie jak kontekst ekonomiczny przestępczości lub pochodzenie klasowe sprawcy spychane były na plan dalszy. Oficjalnie zaś panowało przeświadczenie, że każdy ma wolny wybór i może zdecydować, czy żyje w zgodzie z prawem, czy też nie. W tym drugim przypadku musi się liczyć z konsekwencjami.
Takie podejście od zawsze wywoływało jednak sprzeciw. Krytycy wskazywali, że społeczeństwa szczycące się zerową tolerancją dla owych złodziei, dilerów i sprawców rozbojów są zakłamane. Karzą bowiem jedynie symptomy głębszych problemów społecznych, z których pospolita przestępczość wyrasta. Nie eliminują zaś ich przyczyn. Tradycja takiego głębokiego patrzenia na zbrodnię i występek jest długa i bogata. Mieści się w niej choćby „Opera za trzy grosze” Bertolta Brechta i Kurta Weilla, w której artyści mówią prowokacyjnie „najpierw żarcie, potem moralność". I pytają: „Czym jest włamanie do banku wobec założenia banku? Czym jest zamordowanie człowieka wobec wynajęcia człowieka?”.
A co na to ekonomia?
Reklama
Cały artykuł przeczytasz w Magazynie Dziennika Gazety Prawnej i na e-DGP
