Od Grobelnego po Amber Gold: oto największe afery finansowe w Polsce

1 Twórcami Art-B byli Bogusław Bagsik i Andrzej Gąsiorowski. W 1989 r. założyli holding spółek, których łączne obroty szybko przekroczyły 300 mln dolarów rocznie, a w których zatrudnionych było kilkanaście tysięcy osób. Holding działał niemal w każdej możliwej branży. Najważniejszy w działalności Art-B był jednak tzw. oscylator ekonomiczny. Chodziło o mechanizm, dzięki któremu właścicielom udawało się kilkadziesiąt razy oprocentowywać w bankach tę samą wpłatę. Szacuje się, że straty, jakie wyrządzili w ten sposób m.in. w bankach, wyniosły ponad 400 mln zł. Mieli też wystawiać fałszywe czeki i dawać łapówki.
W 1991 r. obydwaj uciekli z rodzinami do Izraela. Gąsiorowski cały czas jest na wolności. Bagsik zaryzykował w 1994 r. wyjazd do Szwajcarii, gdzie został aresztowany i przekazany Polsce. Sąd skazał go na 9 lat więzienia, ale odsiedział tylko część kary. Więzienie opuścił w 2004 r.

Na zdjęciu Andrzej Gąsiorowski, Bożena Gąsiorowsa, Jerzy Cyran (likwidator Art-B), Meir Bar. 1996 Tel Aviv. Zdj.: Bialysnieg, CC-BY-SA-3.0

2 Fundusz Obsługi Zadłużenia Zagranicznego (FOZZ) powołał w 1998 r. Sejm. Miał on spłacać zadłużenie zagraniczne Polski oraz gromadzić i gospodarować środkami na ten cel. Fundusz miał de facto kupować na rynku wtórnym nisko wyceniane długi PRL. Jego działalność zakończyła się jednak jedną z największych afer finansowych współczesnej Polski i defraudacją środków publicznych. W 1998 r. do sądu trafił akt oskarżenia obejmujący m.in. kierownictwo FOZZ, któremu prokuratura zarzuciła zagarnięcie ok. 350 mln dolarów. Pieniądze Funduszu miały być przekazywane na konta firm powiązanych z zarządem. W procesie FOZZ wyroki usłyszało sześć osób.

3 Warszawska Grupa Inwestycyjna powstała w 1999 r. Zajmowała się zarządzaniem aktywami oraz inwestowaniem na rynku walutowym i przyciągała inwestorów obietnicami ogromnych zysków. W 2005 r. dostała zgodę ówczesnej Komisji Papierów Wartościowych na zarządzanie aktywami klientów, jednak już rok później ją utraciła. Nadzór zarzucił WGI m.in. wprowadzanie klientów w błąd co do stanu ich rachunków i nieprzestrzeganie reguł przeciwdziałania praniu brudnych pieniędzy. W 2013 r., po siedmiu latach śledztwa, rozpoczął się proces trzech członków zarządu WGI Domu Maklerskiego. Prokuratura oskarżyła ich o szkody sięgające niemal 248 mln zł. Pieniądze klientów wypłacali jako pożyczki pod własne inwestycje, zabezpieczali nimi też kredyty.
>>> Jakie są najpopularniejsze metody prania brudnych pieniędzy w Polsce?

4 Piotr Osuch w 2006 r. usłyszał jeden z najwyższych wyroków za oszustwo finansowe ostatniego ćwierćwiecza. Został skazany na 14 lat więzienia i 1,5 mln zł grzywny oraz nakaz zwrotu poszkodowanym ponad 40 mln zł. Krążąc między Polską, Niemcami i Wielką Brytanią, w latach 90 i na początku dwutysięcznych podawał się za doświadczonego finansistę, który potrafi z sukcesem powierzać pieniądze klientów. Zaufał mu m.in. brazylijski piłkarz Romario, który wpłacił na konto Osucha 4,8 mln dolarów. Po apelacji sąd zmniejszył mu karę pozbawienia wolności do 8 lat.

Na zdjęciu jeden z oszukanych - Romário. Zdj. José Cruz/ABr, CC-BY-3.0-br

5 To jedna z najświeższych afer finansowych. Amber Gold w 2009 r. otworzył Marcin P. Spółka oferowała klientom wysokooprocentowane lokaty w złoto i inne kruszce. Komisja Nadzoru Finansowego już w 2009 r. ostrzegała przed Amber Gold, który nie posiadał zezwolenia na wykonywanie czynności bankowych, a w szczególności na przyjmowanie wkładów pieniężnych w celu obciążania ich ryzykiem. To właściciela nie zraziło i firma w całym kraju prowadziła szeroką kampanię reklamową. Zainwestowała też w linię lotniczą OLT Express. Latem 2012 r. Amber Gold przestał wypłacać klientom pieniądze. Obecnie przeciwko Marcinowi P. i jego żonie toczy się postępowanie karne. Obydwojgu postawiono po kilkanaście zarzutów. Według łódzkiej prokuratury w ramach piramidy finansowej stworzonej przez małżeństwo straty poniosło prawie 11 tys. osób. Twórcy Amber Gold mieli niekorzystnie rozporządzać mieniem w wysokości ok. 668 mln zł.