rozwiń >

Podatek od spadków i darowizn w Polsce

Podatek od spadków i darowizn w Polsce jest regulowany ustawą, która uzależnia obowiązek podatkowy oraz jego wysokość od stopnia pokrewieństwa lub powinowactwa pomiędzy spadkodawcą/darczyńcą a nabywcą. W systemie tym kluczowe znaczenie ma podział na trzy grupy podatkowe, dla których ustalono odrębne kwoty wolne od podatku.

Podatek od spadków i darowizn - grupy podatkowe i kwoty wolne

Kwota wolna od podatku jest sumą wartości majątku nabywanego od jednej osoby w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, plus wartość nabycia bieżącego.

  • I Grupa Podatkowa obejmuje najbliższą rodzinę, taką jak małżonek, zstępni (dzieci, wnuki), wstępni (rodzice, dziadkowie), rodzeństwo, pasierb, ojczym, macocha, teściowie, zięć i synowa. Aktualna kwota wolna dla tej grupy wynosi 36 120 zł.
  • II Grupa Podatkowa to dalsza rodzina, w tym zstępni rodzeństwa (np. siostrzeńcy), rodzeństwo rodziców (np. wujkowie) oraz małżonkowie rodzeństwa i zstępnych. Dla tej grupy kwota wolna wynosi 27 090 zł.
  • III Grupa Podatkowa dotyczy wszystkich innych nabywców, w tym osób niespokrewnionych, a także dalszych krewnych niewymienionych w grupach I i II. Kwota wolna jest tu najniższa i wynosi 5 733 zł.

Podatek od spadków i darowizn w Polsce a całkowite zwolnienie dla najbliższej rodziny (Grupa 0)

W polskim prawie podatkowym przewidziano wyjątkowe i bardzo korzystne całkowite zwolnienie z podatku dla tzw. Grupy 0, która jest podzbiorem I Grupy Podatkowej. Obejmuje ona: małżonka, zstępnych, wstępnych, rodzeństwo, ojczyma i macochę. Aby skorzystać z tego zwolnienia, konieczne jest spełnienie dwóch kluczowych warunków, jeśli nabycie nie nastąpiło w formie aktu notarialnego:

  • Zgłoszenie na formularzu SD-Z2: Nabywca musi zgłosić nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych do właściwego naczelnika urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego (np. uprawomocnienia się spadku lub otrzymania darowizny). Przekroczenie tego terminu skutkuje utratą zwolnienia i koniecznością zapłaty podatku na zasadach ogólnych dla I grupy.
  • Udokumentowanie darowizny pieniężnej: W przypadku darowizn pieniężnych, ich przekazanie musi być udokumentowane dowodem wpłaty na rachunek bankowy, rachunek w SKOK lub przekazem pocztowym.

Obliczenie podatku od spadków i darowizn

Jeśli wartość spadku lub darowizny przekracza kwotę wolną i nie ma zastosowania całkowite zwolnienie dla Grupy 0, podatek oblicza się od nadwyżki ponad kwotę wolną zgodnie z progresywną skalą podatkową. Stawki te są zróżnicowane dla każdej z grup. Przykładowo, dla I Grupy podatkowej stawka zaczyna się od 3 proc. dla najniższej podstawy opodatkowania, rosnąc do 7 proc. od nadwyżki powyżej 23 665 zł. Dla III Grupy stawki są najwyższe, wynosząc od 12 proc. do 20 proc. od nadwyżki.

Nowelizacja ustawy o podatku od spadków i darowizn

Wprowadzona nowelizacja ustawy o podatku od spadków i darowizn, przyjęta już przez Sejm i oznaczona jako druk sejmowy numer 1837, koncentruje się na dwóch kluczowych obszarach.

Przywrócenie terminu na zgłoszenie spadku (Formularz SD-Z2)

Pierwszą istotną zmianą jest przywrócenie sześciomiesięcznego terminu na złożenie w urzędzie skarbowym formularza SD-Z2 w przypadku dziedziczenia majątku po najbliższych członkach rodziny, takich jak małżonek, rodzice czy dziadkowie. Zachowanie tego terminu, który biegnie od momentu uprawomocnienia się sądowego orzeczenia potwierdzającego nabycie spadku, jest warunkiem koniecznym do zwolnienia od opodatkowania. Obecnie organy podatkowe nie mają prawa przywrócić tego terminu, nawet jeśli podatnik nie złożył zgłoszenia z przyczyn od niego niezależnych, na przykład z powodu poważnej choroby lub nieświadomości istnienia spadku.

Po wejściu w życie nowych przepisów, fiskus będzie mógł przywrócić ten termin na wniosek spadkobiercy, pod warunkiem udowodnienia, że spóźnienie nie wynikło z jego winy. Zgodnie z przepisami przejściowymi, możliwość ta obejmie nabycie spadku, które nastąpiło po dacie wejścia w życie nowelizacji, a także terminy, które w momencie obowiązywania nowych regulacji jeszcze nie upłynęły.

Podatek od spadków i darowizn w Polsce. Nowe zasady powstawania obowiązku podatkowego

Drugi obszar zmian dotyczy precyzyjnego określenia momentu, w którym powstaje obowiązek podatkowy przy dziedziczeniu. W aktualnym stanie prawnym powstaje on już z chwilą przyjęcia spadku, co często umyka uwadze podatników, ponieważ niezłożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku w ciągu sześciu miesięcy automatycznie skutkuje jego przyjęciem z tzw. dobrodziejstwem inwentarza. Po nowelizacji, obowiązek podatkowy powstanie dopiero w jednym z trzech momentów:

  • Z chwilą uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku,
  • Z chwilą zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza, albo
  • Z chwilą wydania europejskiego poświadczenia spadkowego.