odpowiedź

Kwota wolna od potrąceń od 1 października 2019 r. wynosi 1673,78 zł, a więc jest o 40 zł wyższa niż kwota dotychczasowa. Natomiast kwota wolna dla młodych pracowników korzystających z ulgi „zerowy PIT” wynosi 1766,78 zł. Zmiana czynników podatkowych nie ma tu wpływu, z wyjątkiem sytuacji, gdy wyliczona składka zdrowotna miałaby być wyższa od hipotetycznej zaliczki podatkowej, którą płatnik by ustalał, gdyby przychód podatnika nie był objęty tym zwolnieniem.
Przymusowe i dobrowolne
Potrącenia z wynagrodzenia za pracę można podzielić na dwie grupy:
  • przymusowe (ustawowe) – dokonywane bez zgody pracownika, wymienione w art. 87 par. 1 kodeksu pracy (dalej: k.p.);
  • dobrowolne – dokonywane wyłącznie za zgodą pracownika wyrażoną na piśmie; mogą przypadać na rzecz pracodawcy bądź innych podmiotów (art. 91 k.p.).
Do pierwszej kategorii potrąceń należą:
  • sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,
  • sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
  • zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi,
  • kary pieniężne przewidziane w art. 108 k.p.
Potrąceń dokonuje się w podanej kolejności, co oznacza, że według tego porządku muszą być przeprowadzane. Ma to znaczenie szczególnie w razie zbiegu kilku takich ujęć.
WAŻNE Sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne oraz zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi nie mogą razem przekraczać połowy wynagrodzenia.
Potrąceń dokonuje się z wynagrodzenia za pracę, które należy rozumieć bardzo szeroko. Chodzi tu nie tylko o wynagrodzenia stanowiące ekwiwalent za pracę. Liczą się także wynagrodzenia z tytułu nieobecności w pracy (chorobowe, urlopowe, za urlop okolicznościowy, za przestój), premie, prowizje, nagrody, w tym jubileuszowe, dodatki i inne należności związane ze stosunkiem pracy, jak: ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy, odprawa emerytalna/rentowa, odprawa pieniężna z tytułu rozwiązania z pracownikiem stosunku pracy z przyczyn jego niedotyczących.
Te wynagrodzenia i świadczenia podlegają egzekucji, ale ograniczonej, a więc korzystają z ochrony, jaką daje kodeks pracy. Oznacza to, że wolno je przeznaczać na spłatę zadłużenia, ale tylko w określonych granicach.
Potrąceń dokonuje się z sumy wynagrodzeń uzyskanych w danym miesiącu, po odliczeniu wszystkich obowiązkowych narzutów, tj. składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, finansowanych przez pracownika oraz zaliczki na podatek dochodowy, a niedługo również wpłaty na pracownicze plany kapitałowe u pracowników, którzy nie zrezygnują z uczestnictwa w tym planie. Podstawą do potrącenia jest więc wynagrodzenie netto. Jeżeli w danym miesiącu, oprócz periodycznego wynagrodzenia, dochodzi do wypłaty składników za okresy dłuższe niż jeden miesiąc (np. premia kwartalna, nagroda roczna), to wówczas potrąceń dokonuje się od łącznej kwoty wynagrodzenia uwzględniającej te składniki.
Podobnie się postępuje, gdy w firmie, w trakcie danego miesiąca dochodzi do kilku wypłat w różnych terminach. Dla potrzeb dokonania potrącenia trzeba wówczas ustalić granicę potrącenia (w zależności od rodzaju egzekwowanej należności), sumując wszystkie wypłaty, oraz zastosować pojedynczą kwotę wolną.
Zmiana co roku
Osłona wynagrodzenia za pracę polega na ustanowieniu granic potrąceń, a więc dopuszczalnych kwot, które w ogóle można odliczyć pracownikowi. Wobec tego potrącenia mogą być dokonywane w następujących granicach:
  • w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych ‒ do wysokości trzech piątych wynagrodzenia,
  • w razie egzekucji innych należności lub potrącenia zaliczek pieniężnych ‒ do wysokości połowy wynagrodzenia.
Sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne oraz zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi nie mogą w sumie przekraczać połowy wynagrodzenia. Natomiast sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych wraz z potrąceniami wymienionymi wyżej nie mogą łącznie przekraczać trzech piątych wynagrodzenia. Niezależnie od tych potrąceń kary pieniężne odejmuje się w granicach określonych w art. 108 k.p., czyli do jednodniowego wynagrodzenia za jeden występek lub dziesiątej jego części za więcej wykroczeń.
Stosowanie kwot wolnych od potrąceń to kolejny przejaw ochrony pracowniczej pensji. Jest to kwota, którą pracodawca musi zachować i wypłacić pracownikowi. Wysokość tej kwoty zależy od rodzaju potrącenia. Wyjątek stanowią alimenty. Tu nie obowiązuje kwota wolna, a jedynie ograniczenie do 3/5 wynagrodzenia.
Wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:
  • minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i ewentualnej wpłaty na PPK ‒ przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne;
  • 75 proc. wynagrodzenia określonego w pkt 1 ‒ przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi;
  • 90 proc. wynagrodzenia określonego w pkt 1 ‒ przy potrącaniu kar porządkowych z art. 108 k.p.
Podstawą kwoty wolnej jest więc obowiązujące w danym roku minimalne wynagrodzenie za pracę, ale też po odliczeniu danin publicznoprawnych (składek na ZUS, zaliczki podatkowej, wpłaty na PPK). Wysokość kwoty wolnej nie jest jednakowa dla wszystkich pracowników. Jest ona uzależniona od normy miesięcznych kosztów uzyskania przychodów (standardowe lub podwyższone dla pracowników dojeżdżających do pracy z innej miejscowości) oraz od tego, czy pracownik ma prawo do odliczenia kwoty zmniejszającej podatek (złożył w zakładzie pracy oświadczenie PIT-2), czy też nie (brak PIT-2, przekroczenie progu podatkowego). Wysokość kwot wolnych zmienia się co roku, gdy wzrasta kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę. Przy obliczaniu minimalnej pensji netto trzeba również wziąć pod uwagę obowiązujące w danym roku podatkowym wskaźniki wpływające na końcową wartość, a więc stopy procentowe składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, zaliczki podatkowej, wysokość kosztów uzysku oraz kwoty zmniejszającej podatek. Od wielu lat stały one w miejscu, ale zmiany ruszyły od 1 października 2019 r., o czym niżej.
W sytuacji gdy pracownik otrzymuje wynagrodzenie tylko za część miesiąca, kwota wolna nie ulega proporcjonalnemu zmniejszeniu. Tylko jeżeli pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, to kwoty wolne ulegają zmniejszeniu proporcjonalnie do wielkości etatu. Najpierw oblicza się wynagrodzenie minimalne brutto odpowiednie dla danej części wymiaru, a potem odlicza składki, podatek, PPK, by uzyskać kwotę wolną od potrącenia dla niepełnoetatowca.
Nowe wskaźniki
1 października br. weszła w życie część zmian zawartych w ustawie z 30 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych (Dz.U. poz. 1835). Najważniejsze jest to, że w okresie od 1 października do 31 grudnia 2019 r. płatnicy muszą obliczać wynagrodzenia już z uwzględnieniem nowych wskaźników podatkowych. I tak, miesięczne koszty uzyskania przychodów wynoszą:
  • 250 zł – podstawowe,
  • 300 zł – w przypadku gdy miejsce stałego lub czasowego zamieszkania podatnika jest położone poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy, i podatnik nie uzyskuje dodatku za rozłąkę.
Przy obliczaniu zaliczek na podatek dochodowy od dochodów uzyskanych od 1 października do 31 grudnia 2019 r.:
  • zamiast stawki 18 proc. stosuje się stawkę 17 proc.;
  • kwota zmniejszająca podatek wynosi 525,12 zł, co w przeliczeniu na miesiąc daje 43,76 zł.
Na wniosek podatnika przy obliczaniu zaliczek na podatek dochodowy od dochodów uzyskanych w powyższym okresie płatnicy będący zakładami pracy lub zleceniodawcami zamiast stawki 17 proc. stosują stawkę 17,75 proc., co wiąże się z nową tabelą skali podatkowej na 2019 r.
Zatem czynniki podatkowe ustanowione w nowych wysokościach, takie jak koszty uzyskania przychodów, najniższa stawka podatku, miesięczna kwota zmniejszająca podatek, są już stosowane przy rozliczaniu dochodów uzyskanych przez podatników, począwszy od 1 października 2019 r., niezależnie od okresu, za jaki przysługują. Tym samym wynagrodzenia za wrzesień, których termin wypłaty przypada w październiku, już podlegają nowemu opodatkowaniu.
Oczywiście zmiana dotycząca opodatkowania wpływa na kwoty wolne od potrąceń z wynagrodzenia za pracę. Trzeba je na nowo przeliczyć z użyciem stawek obowiązujących od 1 października. [tabela] ©℗
Ile do wypłaty dla pracownika
Wynagrodzenie za wrzesień płatne 10 października wynosi 2520 zł (15 zł x 168 godz.), premia zaś 552 zł.
Elementy Kwota Sposób wyliczenia
Przychód 3072 zł 2520 zł + 552 zł
Składki na ubezpieczenia społeczne 421,17 zł ‒ podstawa wymiaru: 3072 zł‒ składka emerytalna: 3072 zł x 9,76 proc. = 299,83 zł‒ składka rentowa: 3072 zł x 1,5 proc. = 46,08 zł‒ składka chorobowa: 3072 zł x 2,45 proc. = 75,26 złRazem 421,17 zł
Składka na ubezpieczenie zdrowotne‒ należna‒ odliczana od podatku 238,57 zł205,44 zł ‒ podstawa wymiaru: 2650,83 zł (3072 zł – 421,17 zł)2650,83 zł x 9 proc. = 238,57 zł2650,83 zł x 7,75 proc. = 205,44 zł
Zaliczka na podatek dochodowy 159 zł ‒ przychód do opodatkowania: 3072 zł ‒ podstawa opodatkowania po zaokrągleniu: 2401 zł [3072 zł (przychód) – 250 zł – 421,17 zł (składki społeczne) = 2400,83 zł]‒ zaliczka do US, po zaokrągleniu: 159 zł (2401 zł x 17 proc.) – 43,76 zł = 364,41 zł (zaliczka na podatek)364,41 zł – 205,44 zł (składka zdrowotna) = 158,97 zł
Kwota netto 2253,26 zł 3072 zł – (421,17 zł + 238,57 zł + 159 zł)
Potrącenia przymusowe 579,48 zł 579,48 zł
Kwota do wypłaty 1673,78 zł 2253,26 zł ‒ 579,48 zł = 1673,78 zł
Objaśnienia do listy płac:
Krok 1. Wyznaczenie kwoty granicznej potrącenia ‒ 1/2
2253,26 zł x 1/2 = 1126,63 zł
Krok 2. Ustalenie kwoty wolnej od potrącenia
1673,78 zł (minimalne wynagrodzenie netto)
Krok 3. Obliczenie kwoty możliwej do potrącenia bez naruszenia kwoty wolnej
2253,26 zł ‒ 1673,78 zł = 579,48 zł; 579,48 zł < 1126,63 zł
Krok 4. Ustalenie kwoty do wypłaty po potrąceniu
2253,26 zł ‒ 579,48 zł = 1673,78 zł ©℗
Podstawa prawna
Art. 87‒91 ustawy z 26 czerwca 1974 r. ‒ Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1040 ze zm.).