Krajowa Spółka Cukrowa (KSC) od września 2003 r. działa jako jednolity koncern (w formie spółki akcyjnej), powstały w wyniku konsolidacji 26 cukrowni, które wcześniej były odrębnymi spółkami. Obecnie KSC jest największym producentem cukru w Polce (40 proc. udziału w rynku) i jednocześnie największym przedsiębiorstwem rolno-spożywczym nad Wisłą. Firma posiada akcjonariat pracowniczo-plantatorski, jednak większościowe udziały należą do Skarbu Państwa.

Konieczna reforma

W 2003 roku podpisany został pakiet socjalny, w którym zawarto podstawowe gwarancje socjalne oraz zasady postępowania w przypadku restrukturyzacji zatrudnienia. Ograniczanie zatrudnienia w spółce związane jest z koniecznością zaprzestania produkcji w wybranych cukrowniach oraz z przerostami zatrudnienia. W wyniku wdrażanego procesu konsolidacji produkcji do końca 2005 r. zaprzestano produkcji w dziewięciu cukrowniach. Należy pamiętać, iż działania restrukturyzacyjne, związane z redukcją zatrudnienia w spółce, były często utrudniane z uwagi na różnorodne uwarunkowania polityczne.
W lipcu 2005 r. zarząd KSC podjął decyzję o wyłączeniu z produkcji kolejnych pięciu cukrowni. Planowane ograniczenie zatrudnienia miało objąć ok. 700 osób. Realizacja takiego planu wiązała się z silnymi wewnętrznymi oraz zewnętrznymi napięciami społecznymi. W efekcie licznych konsultacji społecznych postanowiono utrzymać produkcję cukru w tych cukrowniach do końca 2005 r. Pracownicy tych fabryk oraz związki zawodowe liczyły na to, że produkcję uda się utrzymać jeszcze w 2006 roku. Tymczasem 20 lutego 2006 r. rozporządzeniem Rady Unii Europejskiej wprowadzona została reforma europejskiego rynku cukru, zakładająca stopniowe ograniczenie produkcji cukru z buraków cukrowych w latach 2007–2010 w większości państw członkowskich UE.
Reklama
W tej sytuacji opracowanie programu restrukturyzacji zatrudnienia obejmującego całą spółkę stało się koniecznością. Z uwagi na rolę, jaką poszczególne cukrownie odgrywają na lokalnych rynkach pracy w całym kraju, postanowiono podjąć działania, które w maksymalny sposób mogłyby złagodzić społeczne skutki procesu restrukturyzacji.

PDO dla KSC

Pierwszym krokiem było odpowiednie przygotowanie kadry kierowniczej oraz służb kadrowych spółki do planowanych działań. W tym celu w lutym i marcu 2006 r. zorganizowano specjalne szkolenia wyjazdowe dla wszystkich dyrektorów oraz służb personalnych oddziałów. Szkolenia, prowadzone przez doradców, poświęcone były tematyce związanej ze społecznymi aspektami restrukturyzacji zatrudnienia, organizacją i zarządzaniem kolejnymi etapami tego procesu, komunikacją, reakcjami na zmiany oraz metodami łagodzenia negatywnych skutków restrukturyzacji. Efektem kilkumiesięcznych przygotowań i konsultacji było opracowanie rozbudowanego Programu Dobrowolnych Odejść (PDO) skierowanego do wszystkich pracowników w oddziałach spółki. PDO wzbogacono o wiele działań ułatwiających wejście na zewnętrzny rynek pracy, które oferowane były w ramach projektu „Usługi związane ze wsparciem zwolnień monitorowanych”, finansowanego ze środków programu PHARE 2003. Program Dobrowolnych Odejść wszedł w życie 22 maja 2006 r. i oferował pracownikom:
● odprawy pieniężne uzależnione od zakładowego stażu pracy;
● nieograniczoną możliwość korzystania z pomocy doradców zawodowych;
● bezpłatny udział w szkoleniach zawodowych podnoszących kwalifikacje;
● pomoc w poszukiwaniu nowej pracy;
● wsparcie finansowe i organizacyjne dla zakładających działalność gospodarczą;
● wsparcie dla członków rodzin pozostających bez pracy;
● możliwość skorzystania z ofert pracy w innych fabrykach KSC.
Istotnym elementem programu była szeroko zakrojona akcja informacyjna dotycząca sytuacji na rynku pracy oraz możliwości zdobycia nowych kwalifikacji zawodowych i nowej pracy w ramach programu doradczego. W realizację programu zaangażowano 16 doradców zawodowych, którzy pomagali zainteresowanym pracownikom podjąć nową pracę po odejściu ze spółki. W efekcie (od maja do września) z pomocy doradców skorzystało 719 pracowników, z czego 415 zdecydowało się odejść z firmy. Zarząd KSC ocenia, że dzięki pracy doradców znaczna część pracowników zagrożonych restrukturyzacją nabrała przekonania o możliwości podjęcia nowej pracy oraz zasadności dalszego kształcenia zawodowego. Dzięki podjętym działaniom zarząd KSC zrealizował istotną część założonych planów restrukturyzacyjnych, nie powodując negatywnych skutków społecznych tych działań.

Szkolenia i praca

Ważnym efektem zrealizowanego programu była zmiana społecznego nastawienia do kwestii restrukturyzacji zatrudnienia wśród załogi, kadry kierowniczej oraz przedstawicieli związków zawodowych. Pozytywna ocena efektów utwierdziła nas w przekonaniu o zasadności podejmowania działań outplacementowych.
Wnioski z programu przeprowadzonego w 2006 r. pozwoliły nam na jeszcze lepsze przygotowanie Programu Dobrowolnych Odejść w 2008 r., kiedy w efekcie reformy unijnego rynku cukru firma zmuszona była do zamknięcia kolejnych trzech dużych cukrowni. Negocjacje społeczne były bardzo trudne, jednak tym razem strona związkowa przekonana była o zasadności przeprowadzenia kompleksowego programu outplacementu równolegle z planowanym Programem Dobrowolnych Odejść. W każdej objętej programem cukrowni (Brześć Kujawski, Łapy oraz Lublin) utworzono centra aktywizacji zawodowej, w których zespoły zewnętrznych doradców codziennie (od czerwca do września 2008 r.) świadczyły kompleksową pomoc dla odchodzących pracowników. Program rozpoczął się kampanią informacyjną skierowaną do osób uprawnionych do skorzystania z PDO (708 osób). Do współpracy zaangażowano przedstawicieli powiatowych urzędów pracy oraz władz samorządowych. Pracownicy mogli korzystać z oferty doradztwa, szkoleń zawodowych, spotkań z pracodawcami, pośrednictwa pracy i pomocy w organizacji własnej działalności gospodarczej. W efekcie wnioski o przystąpienie do PDO złożyło 685 pracowników, z czego 545 osób odeszło ze spółki. Z pomocy doradców skorzystało 518 pracowników, 474 osoby podniosły kwalifikacje na szkoleniach zawodowych. Dzięki pozyskaniu prawie 800 ofert pracy większość pracowników znalazła nowe zatrudnienie tuż po zakończeniu szkoleń i odejściu z KSC.
Jakie efekty przyniósł Program Dobrowolnych Odejść w KSC? Warto podkreślić fakt, że prawdopodobnie nie udałoby się ich osiągnąć dobrych rezultatów, gdyby nie decyzja o wykorzystaniu instrumentów outplacementu. Z pomocą doradców wielu pracowników uzmysłowiło sobie, że możliwa jest praca w innych firmach, w innych zakładach, a nawet w innych zawodach. To ośmieliło wielu z nich do podjęcia trudnej decyzji o odejściu z cukrownictwa, ale też dodało pewności siebie i wzmocniło poczucie własnej wartości.