Stoimy w obliczu kryzysu śmieciowego – wysypiska na całym świecie są już wypełnione, a w krajach rozwijających się porzucane są góry „przetworzonych” (poddanych recyklingowi) odpadów. Opakowania na żywność są głównym źródłem tych odpadów, dając początek przemysłowi „przyjaznych dla środowiska” pojemników na żywność i napoje wielokrotnego użytku, który według prognoz do 2027 roku osiągnie wartość ok. 30 miliardów dolarów na całym świecie: znacznie ponad dwukrotnie więcej niż w 2019 roku, kiedy to wartość ta wyniosła 13,3 miliarda dolarów.
Jak podaje redakcja The Conversation, choć może się wydawać, że ponowne użycie tego samego pojemnika jest lepsze niż kupowanie za każdym razem nowego jednorazowego, najnowsze badania pokazują, że pojemniki wielokrotnego użytku mogą być w rzeczywistości gorsze dla środowiska niż ich jednorazowe odpowiedniki. Jak to możliwe? Pojemniki wielokrotnego użytku muszą być mocniejsze i trwalsze, aby wytrzymać wielokrotne użycie – a ponadto muszą być czyszczone po każdym użyciu – więc zużywają więcej materiałów i energii, zwiększając swój ślad węglowy.
Badanie przeprowadzone przez naukowców przy wsparciu Uniwersytetu w Manchesterze (na zespół składali się: Alejandro Gallego Schmid, Adisa Azapagic i Joan Manuel F. Mendoga) miało na celu ustalenie, ile razy trzeba ponownie użyć pojemnika, aby był on bardziej przyjazny dla środowiska, w kontekście branży jedzenia na wynos.
Badacze przyjrzeli się trzem najczęściej używanym rodzajom jednorazowych pojemników na jedzenie na wynos: aluminium, polipropylenowi (PP) i polistyrenowi ekstrudowanemu (powszechnie znany jako Styrofoam, styropian, ale poprawnie nazywany EPS). Porównali je z powszechnie stosowanymi polipropylenowymi pojemnikami na żywność wielokrotnego użytku, popularnymi wśród świadomych ekologicznie konsumentów.
Pojemnik wielorazowy kontra styropianowy
Wyniki pokazały wyraźnie, że pojemniki styropianowe są zdecydowanie najlepszym rozwiązaniem dla środowiska wśród jednorazowych pojemników na żywność. Wynika to głównie z faktu, że do ich produkcji zużywa się tylko 7,8g surowców w porównaniu do 31,8g w przypadku pojemników z PP. Ponadto, w porównaniu z pojemnikami aluminiowymi, do ich produkcji potrzeba mniej energii elektrycznej. Nawet pojemnik wielokrotnego użytku musiałby być użyty od 16 do 208 razy, aby jego wpływ na środowisko był taki sam jak jednorazowego pojemnika styropianowego.
Oceniono 12 rodzajów oddziaływania na środowisko w całym cyklu życia pojemnika na żywność. Obejmowały one wpływ pojemników na globalne ocieplenie i kwaśne deszcze, ich toksyczność dla ludzi i naturalnych ekosystemów oraz wpływ na warstwę ozonową. Biorąc to pod uwagę, należałoby pojemnik użyć ponownie 16 razy, aby „zniwelować” wpływ jednorazowego użycia na zanieczyszczenie powietrza – i 208 razy, aby zniwelować wpływ zużycia zasobów.
Jeśli chodzi o zagrożenie dla środowiska, pojemniki wielokrotnego użytku są zawsze gorszym rozwiązaniem (niezależnie od liczby użyć) ze względu na energię elektryczną potrzebną do podgrzania wody do ich umycia. Dzieje się tak ze względu na emisję substancji takich jak metale ciężkie podczas wytwarzania energii elektrycznej, które są toksyczne dla wielu organizmów lądowych.
Podobne do naszych wyniki odnotowano w odniesieniu do kubków do kawy, przy czym w jednym z badań stwierdzono, że potrzeba od 20 do 100 użyć kubka wielokrotnego użytku, aby zrównoważyć jego wyższą emisję gazów cieplarnianych w porównaniu z kubkiem jednorazowym.
Jakie są alternatywy?
Powszechna krytyka pojemników styropianowych wynik z faktu, że nie są one obecnie poddawane recyklingowi. Choć jest to technicznie możliwe, niska gęstość styropianu (zawierającego 95 proc. powietrza) oznacza, że ogromne jego ilości muszą być zebrane i sprasowane przed dostarczeniem do zakładu recyklingu, co sprawia, że recykling styropianu jest trudny z ekonomicznego punktu widzenia. Zwiększenie poziomu recyklingu trzech rodzajów jednorazowych pojemników na wynos do poziomu docelowego poziomu recyklingu odpadów opakowaniowych w UE na rok 2025 (75 proc. dla aluminium i 55 proc. dla plastiku) zmniejszyłoby ich wpływ na środowisko od 2 proc. do 60 proc. Obejmuje to roczny spadek emisji dwutlenku węgla równoważny usunięciu z dróg 55 000 samochodów.
Nie oznacza to, że ponowne wykorzystanie pojemników jest zawsze gorsze dla naszej planety. Po prostu musimy być realistami co do liczby powtórnych użyć, które mają sens z punktu widzenia ochrony środowiska. Ponowne użycie jest jednak sporym wyzwaniem dla branży zoptymalizowanej pod kątem konsumpcji „na wynos”.
Klienci nie będą nosić przy sobie pustych pojemników, dopóki nie będą mogli ich zwrócić lub ponownie wykorzystać, chyba że będzie to bardzo wygodne lub zaoferuje im się jakąś zachętę (np. zwrot pieniędzy). Istnieją również potencjalne problemy z odpowiedzialnością za zatrucia pokarmowe i zanieczyszczenia krzyżowe alergenami przy ponownym użyciu pojemników. Mimo to wykazano, że ponowne użycie sprawdza się w sektorze produktów na wynos, na przykład w przypadku systemów pudełek wielokrotnego użytku, takich jak reCIRCLE w Szwajcarii. Systemy takie jak ten wymagają jednak znacznych inwestycji, zwłaszcza w zakresie pomocy klientom w zwrocie pojemników.
Bardziej obiecującym modelem może być taki, w którym sprzedawca bezpośrednio odbiera puste pojemniki od klienta, aby ponownie napełnić je tą samą substancją, w stylu staromodnych butelek na mleko. Podobne modele, takie jak Loop firmy Terracycle, mają na celu ponowne wykorzystanie każdego pojemnika nawet do 100 razy.
Jednorazowe pojemniki na jedzenie na wynos często zanieczyszczają środowisko naturalne. Prawie połowa plastiku zanieczyszczającego światowe oceany pochodzi z pojemników na jedzenie na wynos. Jednak zamiast rezygnować z jednorazowych pojemników, lepszym rozwiązaniem dla środowiska może być zachęcanie firm spożywczych do inwestowania w bardziej wydajne systemy recyklingu na całym świecie.
Indywidualne wybory dotyczące opakowań będą miały ograniczony wpływ tak długo, jak długo cały system będzie wymagał gruntownego remontu. Dla przykładu, konsument może zdecydować się na pojemnik nadający się do kompostowania, ale to nie pomoże, jeśli w jego okolicy nie ma przemysłowej kompostowni. Nadszedł czas, aby zmienić podejście do projektowania opakowań z opartego na produkcie na zorientowane na użytkownika, skupiające się na poprawie życia klientów poprzez wczucie się w ich pragnienia dotyczące czystszego świata.
