Brasilia – idealne miasto, w którym nie da się żyć (ZDJĘCIA)

1 Z założenia miasto miało pełnić jedynie ściśle określoną funkcję i mieścić w swoich granicach głównie budynki użyteczności publicznej. Zaprojektowano je z rozmachem godnym dumnej, niepodległej republiki (Brazylia uzyskała niepodległość w 1822 roku). I godnym swojej epoki - w nowoczesnym, wizjonerskim stylu, który ponad wszystkim stawia postulat funkcjonalności i przejawia się surową, minimalistyczną formą. Na zdjęciu: Supremo Tribunal Federal (tłum. Naczelny Sąd Federalny) projektu Oscara Niemeyera

2 Projekt nowej stolicy, która miała znajdować się w głębi kraju i w przeciwieństwie do Salvadoru i Rio de Janeiro, być trudniej dostępna dla nieprzyjacielskich wojsk, powierzono młodemu architektowi Oscarowi Niemeyerowi (1907-2012), później jednemu z najbardziej znanych przedstawicieli architektury modernizmu, obok LeCourbusiera czy Franka Lloyda Wrighta. Niemeyer nadał kształt budynkom Brasilii. Za koncepcję urbanistyczną odpowiada Lúcio Costa, który wymyślił tzw. "Plano Piloto", czyli miasto na planie lecącego kondora. Na zdjęciu: Muzeum Narodowe Brazylii

3 W Brasilii wszytko ma swój porządek. Na osi dłuższej (wzdłuż skrzydeł andyjskiego ptaka) usytuowano dzielnice mieszkaniowe. Wzdłuż osi krótszej (korpus kondora) - budowle użyteczności publicznej (kulturalne, religijne, handlowe, sportowe), a na jej początku (głowa) - budynki rządowe, Pałac Jutrzenki (rezydencja prezydenta), siedzibę parlamentu i sądu, katedrę, ale także ambasady wielu krajów świata, w tym Polski. Na zdjęciu: Biblioteka Narodowa

4 Miasto od początku istnienia było obsesją i politycznym manifestem. Ówczesny prezydent był tak zdeterminowany, żeby przejść do historii jako założyciel Brasilii, że na jej budowę przeznaczył ogromną część budżetu kraju. Oprócz obietnicy "50 lat rozwoju w pięć", zasłynął między innymi z wynajęcia Boeingów do dowożenia cementu na plac budowy nowej stolicy. Zainaugurował ją zanim jeszcze została ukończona, aby nie zrobił tego jego następca. Na zdjęciu: główna kwatera brazylijskiej armii

5 Rzesze robotników, które przyjechały budować swoją stolicę już tam zostały, osiedlając się na stałe wokół idealnego miejskiego "serca" w kształcie kondora. Ci migranci (nazywani "candangos") często po prostu nie mieli za co wrócić do swoich domów. To była ich szansa na lepsze życie, tak jak dla kolejnych rodzin, które przybywały do miasta. W ten sposób Brasilia rozrosła się, choć pierwotnie miała być jedynie urzędniczym rajem. Na zdjęciu: panorama Brasilii

6 Wokół Brasilii zaczęły powstawać kolejne osiedla, tzw. Cidades Satélies, czyli miasta satelity. Utopijna koncepcja szybko okazała się być raczej zaprzeczeniem raju na Ziemi. Pomimo nowoczesnych rozwiązań miasto do dziś jest krytykowane jako sztuczny twór, wybudowany wbrew potrzebom człowieka, przyrodzie i prawom ekonomicznym. Na zdjęciu: jeden z najbardziej charakterystycznych budynków Brasilii, podziemna Katedra, której 16 betonowych kolumn wygina się w kształt korony cierniowej.

7 Miasto jest całkowicie niefunkcjonalne - wynika z relacji jego mieszkańców. W wielu artykułach podróżniczych można przeczytać o tych narzekaniach. Miasto zostało zaprojektowane dla idei, nie dla człowieka - jako symbol współczesności zdominowanej przez maszyny. Nie ma tu ulic ani zaułków, w których można choćby przez przypadek spotkać znajomego, przystanąć i porozmawiać - wszystko podporządkowane jest zasadzie wydajności systemu komunikacyjnego. Zamiast chodników są wielopasmowe drogi szybkiego ruchu - mimo, że pierwszych mieszkańców miasta nie było nawet stać na samochody. I mnóstwo wydeptanych w ziemi suchego płaskowyżu ścieżek, które pozwalają dotrzeć

8 – Każde przejście przez ulicę stanowi wyzwanie – opowiada Rita da Silva. – Można próbować pokonać sprintem sześć pasów ruchu, między mknącymi 120 km/h samochodami. A z dzieckiem na ręku czy z zakupami zakrawa to na wyczyn! Alternatywą są źle oświetlone przejścia podziemne, gdzie buszują bandy rzezimieszków - opowiada dla jednego z polskich magazynów mieszkanka Brasilii.

9 Ulice nie mają nazw, tylko numery - to bardziej logiczne. Ułatwia dotarcie do celu listonoszowi, ale nie komunikację międzyludzką. Otwarta przestrzeń ma jeszcze bardziej niż budynki budzić skojarzenia z kosmosem i... trudny do opisania lęk, który dla osób cierpiących na agorafobię byłby nie do zniesienia. Idealnie uporządkowane osiedla mieszkaniowe, w ściśle wyznaczonym sektorze miasta i z identycznymi blokami ustawionymi w rzędach są zaprojektowane tak, by nie wprowadzać ani odrobiny chaosu i całkowicie zmieniają percepcję świata. W 1987 roku miasto, nazwane "największą utopią architektoniczną XX w.", zostało wpisane na listę dziedzictwa ludzkości UNESCO.

10 Większość futurystycznych, zjawiskowych budynków miasto zawdzięcza jednemu człowiekowi. Najsłynniejsze budowle Brasilii powstały w pracowni Niemeyera w latach 1957-64. Niemeyer, nestor modernizmu i jeden z najbardziej zatwardziałych komunistów naszych czasów zmarł kilaka miesięcy temu w wieku 104 lat. "Nie znam nikogo innego, kto miałby tak bogate życie. Pracował przez 70 lat i zrealizował wszystkie swoje marzenia" - powiedziała po jego śmierci jedna z mieszkanek Brasilii. Wspomina, że gdy jako dziecko mieszkała w dopiero co wzniesionej futurystycznej stolicy, wyobrażała sobie, że "w roku 2000 ludzie będą poruszać się latającymi samochodami".

11 O swoim sztandarowym dziele sam Niemeyer mówi w ten sposób: "Wybrałem beton, bo najlepiej pozwala tworzyć budynki bez kątów i linii prostych. A linie faliste Brasilii odzwierciedlają kształty naszych wzgórz, meandry Amazonki, kształty chmur i fal, a także zmysłowe ciało Brazylijek". Brasilię można lubić bądź nie. Faktem jest natomiast, że zarobki są tu wyższe niż w wielu innych miastach Brazylii, podobnie jak poziom życia mieszkańców, kultury i edukacji.