Rząd obchodzi potencjalne prezydenckie weto. Dwa tygodnie do wejścia w życie opłaty reprograficznej

To już kolejna próba wprowadzenia opłaty reprograficznej. W 2021 r. próbował ją ustanowić rząd PiS, jednak ostatecznie zrezygnował z tego pomysłu ze względu na masową falę krytyki.

Jej wprowadzeniu sprzeciwiał się wówczas prezydent Andrzej Duda, który zapowiadał, że pod żadnym pozorem nie podpisze ustawy wprowadzającej opłatę reprograficzną. „Obciążenie wszystkich smartfonów opłatą na rzecz ZAiKS byłoby moim zdaniem niesprawiedliwe i konstytucyjnie wadliwe; to, że masz smartfona, jeszcze nie oznacza, że korzystasz z utworów” – tak kwestię wprowadzenia opłaty reprograficznej komentował wówczas Prezydent.

Tym razem jednak, zamiast ustawy, rząd wybrał ścieżkę rozporządzenia, omijając parlamentarny proces legislacyjny i unikając tym samym potencjalnego weta prezydenckiego. Opłata ma wejść w życie 1 stycznia 2026 r.

Według rządu opłata reprograficzna to nie podatek. W praktyce obywatele zapłacą jednak więcej

Czym jest opłata reprograficzna? To dodatkowa opłata w wysokości 1–2% ceny urządzeń umożliwiających kopiowanie treści – muzyki, filmów, zdjęć czy książek. Oficjalnie ma ona stanowić „rekompensatę dla twórców” za kopiowanie ich dzieł na własny użytek.

Według Ministerstwa Kultury formalnie nie jest to podatek, ponieważ środki nie trafiają do budżetu państwa – są one rozdzielane przez organizacje zbiorowego zarządzania, takie jak ZAiKS czy ZPAV. Jednak z punktu widzenia konsumenta efekt będzie dokładnie taki sam: droższy sprzęt elektroniczny.

Lista urządzeń obciążonych nową opłatą reprograficzną

Nową opłatą zostaną objęte m.in. następujące urządzenia i nośniki:

  • Smartfony – opłata w wysokości 1%
  • Tablety – 1%
  • Telewizory – 1%
  • Dekodery – 1%
  • Karty pamięci – 1%
  • Cyfrowe odtwarzacze audio – 1%
  • Płyty CD/DVD/Blu-Ray – 2%
  • Nośniki pamięci – 2%
  • Skanery – 2%
  • Drukarki – 1,5%
  • Papier formatu A3 i A4 – 0,75%

W praktyce oznacza to, że niemal każdy sprzęt posiadający pamięć lub umożliwiający zapisywanie bądź kopiowanie danych zostanie objęty nową opłatą. Pełną listę urządzeń i nośników zawiera załącznik do rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, dostępny pod linkiem: gov.pl

Nowa opłata od 1 stycznia 2026 r. Do kogo trafią pieniądze?

Pobrana opłata reprograficzna, określana także jako „rekompensata uczciwej kultury”, trafi do wybranych stowarzyszeń zrzeszających twórcow. Rozporządzenie przewiduje procentowy podział środków pomiędzy trzy obszary:

  1. Audio – Stowarzyszenie Autorów ZAiKS, Stowarzyszenie Artystów Wykonawców SAWP, Związek Producentów Audio-Video ZPAV
  2. Wideo – Stowarzyszenie Filmowców Polskich, Związek Artystów Scen Polskich ZASP
  3. Reprografia – Stowarzyszenie Autorów i Wydawców Copyright Polska

Przykładowo, środki z opłaty w wysokości 1%, naliczanej od ceny sprzedaży urządzenia, zostaną podzielone po jednej trzeciej pomiędzy trzy wskazane obszary. Z kolei w przypadku opłaty w wysokosci 0,75% od ceny papieru formatu A3 i A4, całość środków trafi do części reprograficznej.

Polacy korzystają z legalnych źródeł kultury. Płacimy zatem za błędy przeszłości?

Jednym z głównych argumentów za wprowadzeniem nowej opłaty jest konieczność rekompensaty dla twórców za straty poniesione w wyniku nielegalnego kopiowania ich utworów. Rzeczywistość jednak znacząco się zmieniła, co dobitnie pokazuje raport Urzędu ds. Własności Intelektualnej z 2024 r.

Według raportu Polska w rankingu średniej częstotliwości korzystania z nielegalnych treści znalazła się na czwartym miejscu od końca. Przeciętny Polak w 2023 r. sięgał po nielegalne treści około 8,3 raza w miesiącu – gorsze wyniki odnotowano jedynie w Rumunii, Niemczech i we Włoszech.1

1Badania Urzędu Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO) styczeń 2024