Czy jest "podatek Belki"?

Podatek od zysków kapitałowych, potocznie nazywany „podatkiem Belki”, został wprowadzony ponad 20 lat temu – w 2002 roku – jako element zwiększenia wpływów budżetowych z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych, w odpowiedzi na trudną sytuację finansową państwa w latach 2001–2002. W momencie wprowadzenia, podatek Belki miał formę 20-procentowego zryczałtowanego podatku dochodowego od przychodu (odsetek i innych zysków kapitałowych) uzyskiwanego z rachunków bankowych lub innych form oszczędzania, przechowywania czy inwestowania środków pieniężnych, prowadzonych na podstawie odrębnych przepisów. Przed jego wprowadzeniem – zgodnie z ówczesną ustawą o PIT – odsetki od wkładów oszczędnościowych i środków zgromadzonych na rachunkach bankowych były zwolnione z podatku, z wyjątkiem rachunków związanych z pozarolniczą działalnością gospodarczą (było to tzw. zwolnienie przedmiotowe).

W 2004 roku podatek "ewoluował" – wprowadzono jednolitą 19-procentową stawkę oraz rozszerzono katalog opodatkowanych dochodów o inne formy inwestycji, w tym m.in. papiery wartościowe. Obecnie opodatkowanie zysków kapitałowych regulują artykuły 30a i 30b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przewidują one 19-procentowy zryczałtowany podatek od przychodów z kapitałów pieniężnych, takich jak:

  • odsetki od pożyczek,
  • odsetki od papierów wartościowych,
  • odsetki od wkładów oszczędnościowych i rachunków bankowych (z wyłączeniem środków związanych z działalnością gospodarczą),
  • dywidendy i inne przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych,
  • dochody z funduszy kapitałowych,
  • dochody z tytułu umów ubezpieczenia na życie lub dożycie,
  • środki wypłacone osobom wskazanym przez zmarłych członków OFE,
  • dochody członków pracowniczego funduszu emerytalnego z tytułu przeniesienia akcji do aktywów funduszu,
  • dochody z tytułu likwidacji spółki osobowej, wystąpienia wspólnika lub zmniejszenia udziału kapitałowego, w wyniku których Polska traci prawo do opodatkowania przyszłej sprzedaży składników majątku.

Z kolei zgodnie z art. 30b ww. ustawy, 19-procentowy podatek dochodowy obciąża dochody uzyskane m.in. z:

  • odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych oraz z realizacji praw z nich wynikających,
  • odpłatnego zbycia udziałów (akcji),
  • odpłatnego zbycia udziałów w spółdzielni,
  • umorzenia, odkupienia, wykupienia lub innego unicestwienia tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych.

Pismo RPO do Ministra Finansów

W piśmie z stycznia 2024 r., w którym Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Ministra Finansów z prośbą o zajęcie stanowiska w sprawie zasadności oraz kierunku ewentualnych zmian dotyczących tzw. „podatku Belki”, podkreślono, że opodatkowanie zysków kapitałowych od dłuższego czasu stanowi przedmiot licznych skarg obywateli wpływających do Biura Rzecznika.

Zdaniem wielu Polaków, podatek ten negatywnie wpływa na możliwości oszczędzania i budowania kapitału w ramach gospodarstw domowych – zwłaszcza w warunkach postępującej i istotnej inflacji. Co więcej, danina ta jest często postrzegana przez skarżących jako swoista „kara” za oszczędzanie.2 W odpowiedzi na powyższe wystąpienie, 6 lutego 2024 r. Ministerstwo Finansów poinformowało Rzecznika, że prowadzi prace nad różnymi koncepcjami wprowadzenia preferencji podatkowych, które miałyby zwiększyć skłonność obywateli do oszczędzania i inwestowania poprzez ograniczenie opodatkowania osiąganych zysków kapitałowych.3

Zgodnie z informacją resortu, analizowane rozwiązania zakładają ograniczenie opodatkowania osiąganych zysków kapitałowych do 100 tys. zł. Jednocześnie Ministerstwo zastrzegło, że przygotowanie konkretnych koncepcji, a następnie projektu zmian legislacyjnych, wymaga czasu niezbędnego do ich rzetelnego opracowania. W związku z tym, na tamtym etapie, nie było możliwe udzielenie bardziej szczegółowych informacji co do kierunku i zakresu planowanych zmian.

Próby likwidacji podatku Belki

Projekt Konfederacji podobnie jak planowany projekt rządowy, zakładał zwolnienie z podatku od zysków kapitałowych (potocznie zwanego „podatkiem Belki”) dochodów uzyskiwanych z obligacji Skarbu Państwa oraz wkładów oszczędnościowych – do łącznej kwoty 100 tys. zł.

Jak wskazywali autorzy projektu, „tak wysoka kwota wolna oznacza de facto likwidację tego podatku dla większości oszczędzających Polaków”, którzy nie musieliby składać żadnych zeznań podatkowych, a płatnicy nie pobieraliby z tego tytułu żadnego podatku. Projekt został jednak odrzucony w pierwszym czytaniu, podczas posiedzenia Sejmu w dniu 25 grudnia 2024 r.

Projekt ograniczenia podatku od zysków kapitałowych

Prawdopodobnym powodem fiaska wszystkich ostatnich prób ograniczenia podatku Belki jest fakt, że nad zmianami "pracuje" również Ministerstwo Finansów. Nieco więcej szczegółów dotyczących prac resortu nad zmianami ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, zmierzającymi do zwiększenia skłonności obywateli do oszczędzania i inwestowania poprzez ograniczenie opodatkowania dochodów (przychodów) z kapitałów pieniężnych, można się dowiedzieć z odpowiedzi resortu z dnia 5 grudnia 2024 r. (znak: DD11.054.2.2024) na interpelację nr 6383 posła Wojciecha Michała Zubowskiego i grupy posłów z dnia 20 listopada 2024 r.

Jak poinformowało Ministerstwo Finansów, planowane zmiany miałyby polegać na wprowadzeniu do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych dwóch kluczowych rozwiązań:

  • zwolnienia z opodatkowania przychodów (dochodów) z długoterminowych oszczędności – tj. utrzymywanych przez co najmniej rok oraz
  • wprowadzenia kwoty wolnej od podatku w odniesieniu do dochodów z inwestycji kapitałowych, w wysokości określonych rocznych limitów.

Przygotowany przez resort finansów projekt zmian w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych podobno jest już ukończony. Jak przekazał Dariusz Adamski, dyrektor Instytutu Finansów przy Ministerstwie Finansów - „rozwiązania w zakresie tzw. podatku Belki są gotowe i czekają na ogłoszenie przez Ministra Finansów”.4

Likwidację podatku Belki zapowiada również Prezydent RP

Zmiany w podatku Belki zapowiada również nowo wybrany Prezydent RP, Karol Nawrocki. Jak zapowiedział w swoim programie wyborczym, 6 sierpnia, czyli w pierwszym dniu sprawowania urzędu, złoży projekt ustawy „likwidującej podatek Belki”. Propozycja ta zakłada zwolnienie z opodatkowania zysków kapitałowych do wysokości 140 000 zł dochodu rocznie.

Karol Nawrocki – idąc w ślady Donalda Trumpa – planuje już pierwszego dnia urzędowania przedłożyć kluczowe projekty ustaw zapowiadane w swoim programie. Należy jeddnak pamiętać, że będą to jednak wyłącznie inicjatywy ustawodawcze Prezydenta RP, wynikające z jego konstytucyjnego prawa do składania projektów ustaw bez konieczności kontrasygnaty Prezesa Rady Ministrów. Propozycje prezydenta, podobnie jak trwające prace legislacyjne w Ministerstwie Finansów, ostatecznie skonfrontują się w Sejmie. Finalny kształt reformy podatku Belki zależeć będzie od rządzącej koalicji.

1 Komunikat CBOS 46/2023 Oszczędności i długi Polaków

2Pismo Rzecznika Praw Obywatelskich do Ministra Finansów z dnia 4.01.2024 r., znak V.511.719.2022.EG

3Odpowiedź MF z dnia 6.02.2024 r., znak DD15.055.1.2024, na pismo RPO

4PAP

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 226 z późn. zm.)