Podstawa prawna ograniczeń w dorabianiu
Omawiana kwestia jest regulowana przez ustawę z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W szczególności art. 104 tej ustawy określa, że prawo do emerytury ulega zawieszeniu lub świadczenie ulega zmniejszeniu, jeżeli ubezpieczony osiąga przychód z tytułu działalności objętej obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym, w kwocie przekraczającej określone progi. Wysokość tych progów jest powiązana z przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem ogłaszanym przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.
Zmiany w limitach są więc bezpośrednią konsekwencją ogłoszenia przez GUS kwoty przeciętnego wynagrodzenia, a dokładniej jego 70% i 130%.
Nowe limity dorabiania od 1 września 2025 r.
Zmiana limitów, które obowiązują od 1 września do 30 listopada 2025 r., wynika ze wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2025 r. Nowa kwota przeciętnej pensji, wynosząca 8 500,00 zł, to podstawa do obliczeń.
Zgodnie z przepisami, wysokość limitów wynosi:
70% przeciętnego wynagrodzenia – przekroczenie tej kwoty powoduje zmniejszenie emerytury lub renty.
130% przeciętnego wynagrodzenia – przekroczenie tej kwoty skutkuje zawieszeniem świadczenia.
Wyliczając to, otrzymujemy konkretne kwoty:
Pierwszy próg (70%): 8500,00zł×70%=5950,00zł
Drugi próg (130%): 8500,00zł×130%=11050,00zł
Oznacza to, że seniorzy mogą zarobić do 5 950,00 zł miesięcznie brutto bez żadnych konsekwencji. Zarobki między 5 950,00 zł a 11 050,00 zł spowodują zmniejszenie świadczenia. Przekroczenie kwoty 11 050,00 zł spowoduje, że ZUS wstrzyma wypłatę świadczenia na dany miesiąc.
Jak ZUS zmniejsza lub zawiesza świadczenie?
W przypadku przekroczenia pierwszego progu (5 950,00 zł), świadczenie jest zmniejszane o kwotę przekroczenia. Zmniejszenie to nie może być jednak większe niż maksymalna kwota, którą ZUS może potrącić. Limity te są ustalane na podstawie art. 138 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach.
Od 1 czerwca 2025 r. kwoty te wynoszą:
- dla emerytur i rent z tytułu całkowitej niezdolności do pracy: 890,63 zł,
- dla rent z tytułu częściowej niezdolności do pracy: 668,02 zł,
- dla rent rodzinnych, do których uprawniona jest jedna osoba: 757,04 zł.
Ważne
Jeśli roczny przychód przekroczy 130% przeciętnego wynagrodzenia, ZUS zawiesi wypłatę świadczenia za cały rok rozliczeniowy.
Przykład
Przekroczenie I progu. Zmniejszenie emerytury
Pani Anna pobiera emeryturę w wysokości 2 500,00 zł i dorabia, uzyskując miesięczny przychód w wysokości 6 500,00 zł. Jej zarobki w skali roku to 6500,00zł×12=78000,00zł.
Przekroczenie progu: Zarobki przekraczają 70% przeciętnego wynagrodzenia (5 950,00 zł) o 550,00 zł.
Zmniejszenie świadczenia: Ponieważ przekroczenie wynosi 550,00 zł, czyli mniej niż maksymalny limit 890,63 zł, ZUS zmniejszy jej miesięczną emeryturę o 550,00 zł.
Ostateczna kwota świadczenia: Pani Anna otrzyma emeryturę w wysokości 1 950,00 zł (2500,00zł−550,00zł).
Kwota roczna: Pani Anna straci z emerytury 550,00zł×12=6600,00zł.
Przykład
Przekroczenie II progu. Zawieszenie renty
Pan Jan jest rencistą, a jego renta wynosi 1 800,00 zł. W jednym z miesięcy jego przychód z pracy wyniósł 11 100,00 zł.
Przekroczenie progu: Pan Jan przekroczył 130% przeciętnego wynagrodzenia (11 050,00 zł) o 50,00 zł.
Zawieszenie świadczenia: Ponieważ jego zarobki przekroczyły drugi próg, ZUS zawiesi mu wypłatę renty za ten miesiąc. Pan Jan nie otrzyma żadnego świadczenia.
Zobowiązania wobec ZUS: Pan Jan będzie musiał także zwrócić pobrane już świadczenie, jeśli przychód przekroczy limit roczny.
Przykład
Przekroczenie I progu. Zmniejszenie renty rodzinnej
Pani Ewa pobiera rentę rodzinną po zmarłym mężu w wysokości 2 000,00 zł miesięcznie i dorabia w niepełnym wymiarze, zarabiając 6 000,00 zł brutto.
Przekroczenie progu: Zarobki Pani Ewy przekraczają 70% przeciętnego wynagrodzenia (5 950,00 zł) o 50,00 zł.
Zmniejszenie świadczenia: ZUS zmniejszy jej świadczenie o 50,00 zł. Kwota potrącenia nie przekracza maksymalnego limitu dla rent rodzinnych.
Ostateczna kwota świadczenia: Pani Ewa otrzyma rentę w wysokości 1 950,00 zł (2000,00zł−50,00zł).
Tabela podsumowująca. Limity dorabiania od 1 września 2025 r.Kogo dotyczy, a kogo nie?
Nowe limity mają znaczenie dla osób, które pobierają rentę z tytułu niezdolności do pracy, rentę rodzinną oraz dla tych emerytów, którzy nie osiągnęli jeszcze powszechnego wieku emerytalnego. Dotyczy to zarówno tych, którzy pracują na podstawie umowy o pracę, jak i tych, którzy prowadzą działalność gospodarczą.
Ważne
Nowe zasady nie dotyczą osób, które osiągnęły powszechny wiek emerytalny (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn), a także tych, którzy pobierają renty dla inwalidów wojennych i wojskowych.
Obowiązki informacyjne wobec ZUS
Pracujący seniorzy są zobowiązani do informowania ZUS o swoich przychodach. Obowiązek ten spoczywa także na pracodawcy, który musi przekazać do ZUS informację o przychodach pracownika. Najczęściej rozliczenie następuje po zakończeniu roku rozliczeniowego (styczeń-luty kolejnego roku). ZUS może wstrzymać wypłatę świadczenia, jeśli nie otrzyma na czas informacji o uzyskanych przychodach. Dlatego tak ważne jest, aby seniorzy na bieżąco monitorowali swoje zarobki i w razie potrzeby informowali ZUS o wszelkich zmianach.
Od przychodu odejmuje się kwoty składek na ubezpieczenia społeczne finansowane przez ubezpieczonego, czyli 9,76% na ubezpieczenie emerytalne, 1,5% na ubezpieczenia rentowe oraz 2,45% na ubezpieczenie chorobowe. Dopiero od tak obliczonej kwoty weryfikuje się przekroczenie limitów.
Ważne
Jeśli pracujesz, a Twoja emerytura jest zmniejszana lub zawieszana, masz obowiązek poinformować ZUS o wysokości swoich przychodów. Możesz to zrobić raz w roku (po rozliczeniu rocznym) lub co miesiąc. Zarobki, które podlegają limitom, to przychód, który stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Zatem odlicza się od niego koszty uzyskania przychodu oraz składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe.
Wprowadzone od 1 września 2025 roku zmiany w limitach dorabiania to kolejny element weryfikacji przez ZUS uprawnień do pełnych świadczeń emerytalno-rentowych. Nowe, wyższe progi dają seniorom nieco większą elastyczność w zarządzaniu swoimi finansami, ale jednocześnie wymagają od nich świadomego monitorowania swoich zarobków.
Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2024 r. poz. 1827 ze zm.)
Komunikat Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 12 sierpnia 2025 r. w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2025 r. (M.P. z 2025 r. poz. 743)