W 2004 roku w Polsce było ok. 3138 dworców. W ramach współpracy z samorządami do końca 2008 roku przekazano im i sprzedano 97 dworców. Około 400 budynków dworcowych zostało rozebranych. PKP S.A. są właścicielem pozostałych 2641 dworców kolejowych, z tego 1631 jest nieczynnych, a tylko 883 znajduje się przy czynnych liniach kolejowych.. Kompetencje w ich zarządzaniu zostały podzielone na mniejsze jednostki w ramach PKP S.A.. Do zarządzania dużymi dworcami, których jest 83, powołany został PKP S.A. Oddział Dworce Kolejowe, do zarządzania małymi i średnimi (które mogą być sprzedawane lub przekazywane samorządom) – 11 Oddziałów Gospodarowania Nieruchomościami w całym kraju. OGN-y zarządzają również nieruchomościami niezwiązanymi z ruchem kolejowym, które zostały po dawnym Przedsiębiorstwie Państwowym PKP, takimi jak np. budynki mieszkalne.

Droga do właściciela

Kilkadziesiąt dworców w Polsce ma nieuregulowany stan prawny. W ich budowie mogły uczestniczyć Poczta Polska, czy nawet PKS. PKP S.A. w takim układzie nie mając prawa własności, użytkuje te obiekty na zasadzie wieczystego użytkowania z mocy prawa. Oczywiście można przeprowadzić uwłaszczenie składając do urzędu wojewódzkiego odpowiedni wniosek. Taka procedura trwa około roku i nie oznacza, że zakończy się pomyślnie, gdyż mogą zgłaszać się inne podmioty, które uważają, że należy im się prawo własności do gruntu, na którym znajdują się dworce. To z kolei wymaga wykupu tych gruntów, a na to potrzebne są środki. Ponadto w przypadku dworców starych, zabytkowych brakuje kompletnej dokumentacji, bo albo nie jest dostosowana do współczesnych standardów, albo zaginęła czy uległa zniszczeniu. Taką dokumentację trzeba przygotować na nowo. Wiąże się to również z wieloma miesiącami pracy i niemałymi kosztami. Innym problemem jest to, że na mniejszych i średnich dworcach są mieszkania, których lokatorzy mają prawo najmu. W związku z tym takiego dworca nie można sprzedać, czy modernizować bez zgody lokatorów, którzy często stawiają dodatkowe wymagania.

Własność gruntów

Reklama
Wiele terenów kolejowych znajduje się też na terenach zamkniętych. Aby przeprowadzić inwestycję, trzeba teren wydzielić z terenów zamkniętych. Prowadzi to urząd wojewódzki. Takie wydzielenie trwa około roku.
– Przykładem dworca o skomplikowanym statusie własności jest Włocławek. W jednej części budynku znajduje się dworzec PKP S.A., w drugiej – dworzec autobusowy PKS. Spółka PKP chciałaby zmodernizować budynek, ale do tego potrzebne jest uwłaszczenie na gruncie ze wskazaniem nakładów PKS. PKS nie zgadza się na to, a dopóki procedura ta nie zostanie przeprowadzona, żaden inwestor nie podejmie się prac remontowych. Starania ze strony PKP S.A. trwają już od kilku miesięcy. – mówi Michał Wrzosek, rzecznik prasowy PKP S.A.

Wspólnie z samorządami

Jednym z pomysłów na przyspieszenie modernizacji dworców jest współudział samorządów terytorialnych w ich zagospodarowywaniu (co jest możliwe po uregulowaniu stanu własności). Umowy ramowe w tej sprawie spółka PKP S.A. podpisała już z władzami kilkunastu większych miast m.in. Kielc, Łodzi, Gdyni, Katowic, Krakowa, Szczecina, Wrocławia, Poznania, Bydgoszczy, Koszalina. Plany modernizacyjne PKP S.A zakładają ich modernizację w najbliższych latach. Zarówno samorządom jak i spółce PKP S.A. zależy, aby dworce kolejowe po modernizacji nie były tylko przestrzenią dla pasażera czekającego na pociąg. Mają to być węzły komunikacyjne z wygodnym dostępem do przestrzeni miejskich, parkingami, nowymi usługami na dworcach, przestrzeniami hotelowymi i biurowymi, a także jako centra rozrywkowe i kulturotwórcze. Współpracę ma umożliwić „Program restrukturyzacji majątkowej spółek Grupy PKP do roku 2013”, przyjęty w 2009r przez Zarząd PKP S.A. Program obejmuje m.in. zagadnienia komercyjnego zagospodarowania nieruchomości i zagospodarowania dworców kolejowych, w tym z udziałem samorządów terytorialnych. Doświadczenia pokazały, że współpraca z samorządami umożliwia skrócenie czasu przygotowania inwestycji na modernizację obiektów dworcowych nawet o 30 proc.
Dworce w rękach samorządów
Do końca 2008 r. przekazano i sprzedano samorządom 97 dworców kolejowych w tym:
● wieloletnia dzierżawa lub użyczenie dworców gminom: 42 obiekty,
● przekazanie prawa własności: 37 obiektów (w tym: w trybie art. 66 Ustawy Ordynacja podatkowa – 25 dworców, w trybie art. 39 Ustawy o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego Polskie Koleje Państwowe - 12 dworców),
● samorządom sprzedano: 18 byłych obiektów dworcowych.