Wypełnienie ankiet to wymóg kolejnej aktualizacji Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚK). Jednak problem w tym, że choć Wody Polskie wydały dokument zawierający wytyczne dla samorządów, mający pomóc w uzupełnieniu ankiety, to nie jest on precyzyjny i rodzi sporo wątpliwości. Tymczasem – jak wynika z komunikatu opublikowanego na stronie internetowej Wód Polskich – zapisy KPOŚK po VI aktualizacji „decydować będą o możliwości pozyskiwania środków finansowych przez samorządy na inwestycje realizowane w latach przyszłych. Dlatego też rzetelne i terminowe wypełnienie formularza aktualizacyjnego będzie kluczem do dalszych inwestycji i poprawy jakości życia mieszkańców aglomeracji”. Tak więc w gminach znajdujących się na terenach wyznaczonych programem aglomeracji uwzględnienie inwestycji kanalizacyjnych w KPOŚK ma niebagatelne znaczenie. A tym samym kluczowe jest dla nich prawidłowe wypełnienie ankiety.
Jak określić ceny do 2027 r.
Dokument „Mapa drogowa dla aglomeracji ubiegających się o ujęcie w VI aktualizacji Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych” oprócz harmonogramu prac nad aktualizacją zawiera również określenie zakresu ankiety oraz założenia i warunki ujęcia aglomeracji w VI aktualizacji KPOŚK. Z wytycznych wynika, że ankieta ma zawierać informacje o inwestycjach trwających i planowanych do realizacji na terenie aglomeracji od 1 listopada 2019 r. do 31 grudnia 2027 r. W tym miejscu pojawiły się wątpliwości, czy zaliczać do nich jeszcze niezrealizowane inwestycje, a już uwzględnione w poprzednich aktualizacjach KPOŚK, w tym ujęte w V aktualizacji.
Wyzwaniem jest też to, jak sprostać obowiązkowi przedstawienia kalkulacji cen za ścieki przed i po zakończeniu realizacji danej inwestycji. Samorządy nie otrzymały żadnych wskazówek co do sposobu kalkulacji tych cen. Wytyczne nie precyzują, jakie koszty uwzględnić należy w takiej prognozie cenowej, a także, jakimi zasadami kierować się przy jej kalkulowaniu. Bezpośrednie zastosowanie zasad kształtowania taryfowych cen i stawek opłat (które wydają się sugerować Wody Polskie) z rozporządzenia ministra gospodarki morskiej i żeglugi śródlądowej z 27 lutego 2018 r. w sprawie określania taryf wzoru wniosku o zatwierdzenie taryfy oraz warunków rozliczeń za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków (Dz.U. z 2018 r. poz. poz. 472) wydaje się dość karkołomne. Choćby z tego względu, że nie sposób dziś oszacować wzrost takich kosztów jak wysokość danin publicznych, ceny energii, materiałów czy też koszty pracy. W świetle zaś wytycznych prognoza winna obejmować okres aż do 2027 r.
Opinia bez podstawy prawnej
Kolejny problem to obowiązek załączenia opinii rad gmin wchodzących w skład aglomeracji, jeżeli realizacja inwestycji wpłynie na daną gminę. Choć autorzy wytycznych nie precyzują, o jaki wpływ chodzi, zasadne jest przyjęcie, że należy rozumieć pod tym sformułowaniem wpływ na ceny ścieków. Próżno szukać jednak w przepisach podstaw prawnych dla wyrażenia takiej opinii przez organ uchwałodawczy gminy. Rozwiązaniem może być odwołanie się do uchwały tego organu zatwierdzającej wieloletni plan rozwoju i modernizacji urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych będących w eksploatacji przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego. Mapa drogowa milczy niestety na ten temat, choć stanowi, że wymagane będzie potwierdzenie informacji, czy planowana inwestycja została wskazana m.in. w przywołanym wieloletnim planie.
Ponowna weryfikacja?
Przedstawione wyżej wątpliwości mają wspólny mianownik. Gdyby przyjąć, że ankieta powinna obejmować wszystkie planowane inwestycje (także te ujęte już w ramach poprzednich aktualizacji KPOŚK, a dotychczas niezrealizowane), to rodzi się pytanie o celowość opracowania prognozy cenowej oraz wyrażania opinii rad gmin. Doprowadziłoby to bowiem do sytuacji, w której ponownie weryfikowane byłyby inwestycje objęte już w poprzednich latach aktualizacjami KPOŚK.
Zgodnie z mapą drogową RZGW będą teraz weryfikowały ankiety otrzymane od gmin w zakresie liczby aglomeracji oraz aktów prawa miejscowego potwierdzających wyznaczenie aglomeracji. W okresie od grudnia 2019 r. do lutego 2020 r. dokument przewiduje dalszą weryfikacje (prawdopodobnie na poziomie Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej) oraz ewentualny kontakt z gminami i uzupełnianie brakujących danych. Należy zatem mieć nadzieję, że Wody Polskie pozwolą samorządom na ewentualne sprostowanie przedłożonych danych oraz informacji zawartych w ankietach. Czasu nie jest jednak zbyt wiele, gdyż końcowa baza danych na potrzeby aktualizacji ma być gotowa zgodnie z planem w marcu 2020 r.
Biorąc pod uwagę wyżej zasygnalizowane problemy, warto byłoby jednak, by Wody Polskie rozważyły przedłużenie terminu do złożenia ankiet przez samorządy oraz bezzwłocznie wyjaśniły podstawowe wątpliwości. ©℗
Szóste podejście
Tegoroczna aktualizacja KPOŚK jest szóstą z kolei. Generalny cel programu to ograniczenie zrzutów niedostatecznie oczyszczonych ścieków, a w efekcie ochrona środowiska wodnego. Narzędziem do osiągnięcia tego jest realizacja inwestycji ujętych w KPOŚK. Dokument ten ma zatem charakter strategiczny. Dlatego też, zgodnie z art. 96 ustawy z 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 2268 ze zm.), KPOŚK winna być aktualizowana co najmniej raz na cztery lata. Ostatnia taka aktualizacja miała miejsce w 2017 r.
Krajowy program jest podstawowym instrumentem wdrażania postanowień dyrektywy Rady 91/271/EWG z 21 maja 1991 r. dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych (Dz.U. WE L 135 z 1991 r., s. 40 ze zm.), tzw. dyrektywy ściekowej. Na mocy Traktatu akcesyjnego przepisy dyrektywy ściekowej nie obowiązywały w naszym kraju w pełni do 31 grudnia 2015 r. Obecnie Polska jest już zobowiązana do wdrożenia wymagań dyrektywy i osiągnięcia w określonej liczbie aglomeracji zgodności z jej normami. ©℗