Uchwalona 9 listopada 2017 r. "ustawa o zmianie ustawy o niektórych uprawnieniach pracowników urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw wewnętrznych oraz funkcjonariuszy i pracowników urzędów nadzorowanych przez tego ministra oraz niektórych innych ustaw" ma umożliwić ministrowi spraw wewnętrznych sprawowanie bezpośredniego nadzoru nad podległymi mu formacjami.

Zakres nadzoru obejmował będzie m.in. prawidłowość czynności operacyjno-rozpoznawczych, czynności wyjaśniające i postępowania dyscyplinarne, zwalczanie przestępstw popełnianych przez funkcjonariuszy i pracowników ww. służb, weryfikowanie kandydatów i osób zajmujących określone stanowiska w tych służbach oraz przestrzeganie przepisów prawa i zasad etyki zawodowej.

Nadzór nad podległymi służbami szef MSW będzie sprawował przy pomocy powoływanego przez siebie Inspektora Nadzoru Wewnętrznego, w ramach resortu zostanie utworzone Biuro Nadzoru Wewnętrznego.

BNW ma liczyć 35 inspektorów oddelegowanych z policji, Straży Granicznej, a w przyszłości także Służby Ochrony Państwa, 5 ekspertów z Państwowej Straży Pożarnej oraz 8 osób cywilnych.

Biuro ma ujawniać, analizować i oceniać czynności operacyjno-rozpoznawcze prowadzone w policji i Straży Granicznej. Weryfikacja odbywać się ma w oparciu o dane zawarte w zbiorach, rejestrach, ewidencjach i bazach danych, w tym również oznaczonych klauzulą tajności, oraz o informacje "będące w posiadaniu służb".

Do zadań biura należeć będzie także weryfikowanie kandydatów na wyższe stanowiska formacjach podległych MSWiA m.in. komendantów i ich zastępców oraz dyrektorów i zastępców dyrektorów biur. Ma sprawdzać, czy oficerowie nie popełniali nadużyć lub nie przekraczali swoich kompetencji. BNW będzie także weryfikowało kandydatów na stopnie generalskie.

MSWiA wskazało, że decyzja o bezpośrednim zaangażowaniu BNW, będzie determinowana w szczególności ciężarem gatunkowym sprawy, jej społecznym wydźwiękiem, potrzebą wyeliminowania ewentualnych wątpliwości, co do bezstronności osób badających sprawę.

Szef MSWiA będzie mógł w każdym czasie żądać informacji i materiałów z realizacji zadań przez BNW.

Ustawa zakłada, że inspektorzy biura będą mieli uprawnienia do wykorzystywania kontroli operacyjnej, niejawnego nabywania, zbywania lub przejmowania przedmiotów pochodzących z przestępstwa albo takich, których wytwarzanie, posiadanie, przewożenie lub którymi obrót są zabronione. Będą też mogli w celach operacyjnych przyjmować lub wręczać korzyści majątkowe oraz będą mieli dostęp do informacji przetwarzanych przez zakłady ubezpieczeń oraz objętych tajemnicą bankową.

Dyrektora Biura będzie powoływał szef MSWiA. Szefem BNW i jego zastępcami będą mogły zostać osoby, które posiadają wyłącznie obywatelstwo polskie, wyższe wykształcenie, korzystają z pełni praw publicznych, a także są "nieskazitelnego charakteru". Osoby te nie mogą też być skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo.

Nowe przepisy nie przewidują likwidacji biur spraw wewnętrznych, które działają w komendach głównych policji i Straży Granicznej. BNW ma działać niezależnie od nich, na wyższym szczeblu - bezpośrednio przy ministrze spraw wewnętrznych i administracji.

Dyrektor biura będzie uprawniony m.in. do bezpośredniego zlecania czynności operacyjno-rozpoznawczych, dyrektorom biur Spraw Wewnętrznych KGP i Komendy Głównej SG oraz żądania od nich informacji na temat wyniku tych czynności.

Szef BNW będzie mógł także przeprowadzić kontrolę prawidłowości i prawdziwości oświadczeń majątkowych składanych przez funkcjonariuszy służb podległych MSWiA.

Inspektorzy i eksperci biura nie mogą być członkami partii politycznych. Za zgodą dyrektora mogą przynależeć do międzynarodowych i krajowych stowarzyszeń. Będą zobowiązani do powiadomienia dyrektora biura o planowanym wyjeździe zagranicznym poza UE.

W ocenie MSWiA istnienie BNW ma się przyczynić do zwiększonej aktywności tzw. sygnalistów, czyli osób, które chcą zgłaszać informacje o nieprawidłowościach w swoim miejscu pracy. "Osoby takie nie będą musiały obawiać się konsekwencji np. ze strony przełożonych w służbach w przypadku zgłaszania nieprawidłowości, z drugiej zaś strony weryfikacja i ocena informacji będzie prowadzona przez zewnętrzny względem służb podmiot" - podkreślono w uzasadnieniu do ustawy.

Nowe przepisy przewidują, że Biuro przy wykonywaniu swych zadań może korzystać z pomocy osób niebędących inspektorami i ekspertami Biura. Za udzielenie pomocy możliwe będzie przyznanie wynagrodzenie. "Zabronione jest ujawnianie danych o osobie udzielającej pomocy Biuru, w zakresie czynności operacyjno-rozpoznawczych" - brzmi jeden z przepisów ustawy.

Sprawozdanie ze stosowania przez Biuro m.in. kontroli operacyjnej, co roku będzie składał Sejmowi i Senatowi, szef MSWiA do 30 czerwca roku następnego.

Ustawa wejdzie w życie po 14 dniach od ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.(PAP)

autorzy: Krzysztof Markowski, Grzegorz Dyjak