Wybór właściwego rozwiązania zależy od charakteru i wielkości transakcji. Trzeba bowiem pamiętać o tym, że stosowanie zabezpieczeń też kosztuje. – Można zastosować różne rozwiązania, które pozwolą uchronić firmę przed nieterminową zapłatą kontrahenta lub przynajmniej istotnie zmniejszą takie ryzyko – mówi dr inż. Wojciech Warski, prezes zarządu spółki Softex Data i jednocześnie przewodniczący Konwentu BCC.
– Jeżeli kwota płatność, którą mam otrzymać od znanego kontrahenta np. za wykonanie usługi, jest niewielka, poniżej 10 tys. zł, to moja firma nie żąda na ogół żadnych zabezpieczeń. Gdy umowa dotyczy większych kwot, zawsze się asekurujemy – dodaje prezes. Podkreśla, że z jego doświadczeń wynika, w razie sporu sądowe dochodzenie niezabezpieczonej należności trwa długo i nie zawsze kończy się pozytywnie.

Zapobiegliwa firma

– Większość rozwiązań mających uchronić firmę przed nieterminową zapłatą opiera się na podobnej zasadzie – wyjaśnia Mateusz Mrzygłód, radca prawny w Kancelarii BSO Prawo & Podatki z Wrocławia. Chodzi o złożenie ustalonej kwoty w określonym miejscu (np. w depozycie notarialnym, na rachunku powierniczym, rachunku bankowym dostawcy bądź wykonawcy usługi) i określeniu warunków możliwości ich wypłaty.
Reklama

Zadatek

– Celem zadatku jest w zasadzie wzmocnienie realizacji umowy. Powszechnie mylony jest z zaliczką. Zadatek to nic innego jak kwota lub rzecz dana przy zawarciu umowy z jednoczesnym zastrzeżeniem, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej. W razie wykonania umowy zadatek zaliczany jest na poczet świadczenia strony (np. ceny), która go dała – podkreśla Mateusz Mrzygłód.

Depozyt notarialny

W celu zabezpieczenia płatności można skorzystać z depozytu notarialnego. – Notariusz może przyjąć na przechowanie, w celu wydania ich osobie wskazanej przy złożeniu lub jej następcy prawnemu, papiery wartościowe albo pieniądze – tłumaczy Mateusz Mrzygłód.
Strony umowy mogą ustalić, że np. cena za określoną rzecz zostanie zaksięgowana na rachunku depozytowym notariusza na dzień przed zawarciem umowy. Zazwyczaj stanowi to warunek podpisania umowy. Mateusz Mrzygłód podkreśla, że mechanizm ten stosowany jest często przy transakcjach sprzedaży nieruchomości, gdzie strony zawierają umowę przedwstępną.

Kaucja gwarancyjna

Inny charakter ma kaucja gwarancyjna. Stanowi ona zabezpieczenie przyszłych roszczeń. Najczęściej tego typu rozwiązanie jest stosowane w umowach o roboty budowlane, gdzie inwestor z tytułu rękojmi za wady, jak również z tytułu dobrego wykonania w trakcie realizacji budowy oraz ewentualnego prawidłowego i terminowego usunięcia wad zabezpiecza w ten sposób swoje roszczenia.
Kaucja jest zatrzymywana na rachunku inwestora jako część wynagrodzenia przysługującego wykonawcy z tytułu umowy. W przypadku dokonywania płatności częściowych kaucja może być potrącana z każdej płatności.

Gwarancja bankowa

Część przedsiębiorców korzysta z gwarancji bankowej. Jest to pisemne zobowiązanie banku do zapłaty na rzecz beneficjenta gwarancji kwoty maksymalnej wskazanej w gwarancji (sumy gwarancyjnej), w przypadku gdy zleceniodawca gwarancji, na którego została wystawiona, nie wywiąże się ze swojego zobowiązania wobec nas.

Akredytywa

Stosuje się ją zwykle, gdy zostają nawiązane stosunki handlowe z nowymi partnerami lub na nowych rynkach i kontrahenci nie kontaktują się bezpośrednio lub gdy istnieją obawy, że którakolwiek ze stron nie wywiąże się ze swoich zobowiązań.
Bank otwiera akredytywę na polecenie zleceniodawcy i zobowiązuje się tym samym do zapłacenia lub zabezpieczenia zapłaty beneficjentowi, jeśli spełni on określone w umowie warunki i w terminie przedstawi potwierdzające to dokumenty.

Przewłaszczenie

Dłużnik może zabezpieczyć spłatę długu, m.in. dokonując przewłaszczenia. Wówczas prawo własności przysługujące dłużnikowi zostaje przeniesione na wierzyciela do czasu spłaty długu.
Zabezpieczeniem roszczenia o przeniesienie własności jest wpis zastrzeżenia w księdze wieczystej, termin zaś jego wykreślenia z księgi wieczystej biegnie od dnia, w którym stało się ono wymagalne.

Ubezpieczenie należności

Na rynku ubezpieczeń istnieją produkty polegające na ubezpieczaniu należności. – Wypadkiem ubezpieczeniowym warunkującym możliwość uzyskania odszkodowania jest wystąpienie niewypłacalności kontrahenta, czy to prawnie, czy to faktycznie stwierdzonej – wyjaśnia Mateusz Mrzygłód.
OPINIA
Anna Piecuch
radca prawny w kancelarii Chałas i Wspólnicy
Koszt zabezpieczenia, którego przedsiębiorca może zażądać od kontrahenta, uzależniony jest m.in. od wielkości transakcji, kondycji finansowej i wiarygodności kontrahenta, czasu, na jaki udzielone jest zabezpieczenie, a także od tego, czy zabezpieczona ma być całość płatności, czy tylko część.
Gwarancja bankowa to koszt rzędu kilku procent wartości zabezpieczenia w skali roku. Jeżeli jest zaufanym i sprawdzonym klientem banku, jego kondycja finansowa zostanie oceniona jako dobra, to bank może naliczyć np. 1–2 proc. Jeśli jest to natomiast klient nowy albo stały, ale jego kondycja finansowa uległa pogorszeniu, koszt wyniesie np. 5 proc.
O warunkach udzielenia zabezpieczenia oraz kosztach zawsze decyduje umowa między bankiem a kontrahentem. Podobnie jest z kosztami zabezpieczenia w formie ubezpieczenia należności. Także w tym przypadku koszt wynosi zazwyczaj kilka procent.