Najbiedniejsi odbiorcy zyskają na zmianach w prawie energetycznym

Idea stworzenia w Polsce systemu wsparcia dla odbiorcy wrażliwego związana jest z wymogiem wdrożenia postanowień Dyrektywy 2009/72/WE, w myśl której państwa członkowskie zobowiązane są stworzyć systemy ochrony tychże odbiorców. Szczegółowe zasady funkcjonowania systemu, takie jak określenie kategorii osób, które mogą być uznane za odbiorców wrażliwych czy też ustalenie zakresu środków ochronnych, które mogą obejmować szczególne środki płatności za energię lub środki bardziej ogólne podjęte w ramach systemu zabezpieczenia społecznego, pozostawiono do dyspozycji państw członkowskich.

Odbiorca wrażliwy, czyli kto?

W myśl projektu ustawy prawo energetyczne za odbiorcę wrażliwego będzie mógł być uznany odbiorca energii elektrycznej w gospodarstwie domowym, któremu przyznano zasiłek stały lub zasiłek okresowy, albo będący członkiem rodziny, której przyznano zasiłek okresowy, posiadający zawartą z przedsiębiorstwem energetycznym umowę, zawierającą postanowienia umowy sprzedaży energii elektrycznej i zamieszkujący w miejscu dostarczania energii elektrycznej.

By móc zidentyfikować krąg osób, które mogą być uznane za odbiorców wrażliwych, należy dokonać analizy ustawy o pomocy społecznej. Na jej podstawie wskazać można, że uznana za odbiorcę wrażliwego będzie mogła być osoba prowadząca jednoosobowe gospodarstwo domowe, której miesięczny dochód nie przekroczy 477 zł, jeżeli jest ona niezdolna do pracy z powodu wieku (kobieta 60, mężczyzna 65 lat) lub straciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, a także gdy zalicza się do I lub II grupy inwalidzkiej lub legitymuje się znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności (zasiłek stały). Osoba prowadząca jednoosobowe gospodarstwo domowe przy spełnieniu wskazanych kryteriów dochodowych, jak również osoba w rodzinie (rozumianej jako osoby spokrewnione lub niespokrewnione zamieszkujące razem i wspólnie gospodarującej), gdzie dochód na osobę nie przekracza 351 zł, również będzie mogła być uznana za odbiorcę wrażliwego, jeżeli zajdą szczególne okoliczności, np. długotrwała choroba, niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego (zasiłek okresowy).

Co zyska odbiorca wrażliwy

Osoby, które po spełnieniu wskazanych warunków otrzymają decyzję o przyznaniu zasiłku stałego lub okresowego, posiadające umowę zawartą z przedsiębiorstwem energetycznym, zawierającą postanowienia umowy sprzedaży energii elektrycznej i zamieszkujące w miejscu dostarczania energii elektrycznej będą uprawnione do skorzystania z uprawnień przewidzianych dla odbiorcy wrażliwego.

Odbiorca wrażliwy będzie miał prawo do pomniejszenia należności za energię elektryczną o kwotę ryczałtu stanowiącego rocznie nie więcej niż 30 proc. i nie mniej niż 20 proc. iloczynu limitu zużycia energii elektrycznej oraz średniej ceny energii. Wysokość limitu wynosić będzie 900 kWh w roku kalendarzowym – dla osoby samotnie gospodarującej, 1250 kWh w roku kalendarzowym – dla osoby w rodzinie składającej się z 2 do 4 osób i 1500 kWh roku kalendarzowym – dla osoby w rodzinie składającej się z co najmniej 5 osób. Wysokość ryczałtu będzie określana przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki i ogłaszana w drodze obwieszczenia, do dnia 31 kwietnia każdego roku.

Ponadto w przypadku odbiorcy wrażliwego, który skorzystał z przysługującego mu uprawnienia do pomniejszenia należności za energię, zastosowania nie znajdzie przepis dający przedsiębiorstwu energetycznemu uprawnienie do wstrzymania dostarczania energii elektrycznej w wypadku, gdy odbiorca zwleka z zapłatą za nią. W takim wypadku przedsiębiorstwo energetyczne będzie instalowało przedpłatowy układ pomiarowo-rozliczeniowy. Instalacja przedpłatowego licznika energii odbiorcy wrażliwemu będzie mogła nastąpić, jeżeli będzie zwlekał on z zapłatą za pobraną energię elektryczną albo świadczone usługi, co najmniej miesiąc po upływie terminu płatności, pomimo wyznaczenia dodatkowego, dwutygodniowego terminu do zapłaty zaległych i bieżących należności. Wstrzymanie dostaw energii będzie mogło nastąpić dopiero w przypadku braku zgody odbiorcy wrażliwego na zainstalowanie układu przedpłatowego.

By odbiorca wrażliwy mógł skorzystać z przedmiotowych uprawnień, będzie musiał przedłożyć przedsiębiorstwu energetycznemu, z którym ma zawartą umowę: kopię decyzji o przyznaniu mu zasiłku stałego lub okresowego bądź o przyznaniu zasiłku okresowego rodzinie, a także oświadczenie o liczbie osób w rodzinie, które będzie składane pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań oraz oświadczenie o wyrażeniu zgody na przetwarzanie danych osobowych w celu realizacji zadań związanych z ochroną odbiorcy wrażliwego.

Finansowanie systemu wsparcia odbiorcy wrażliwego

Przedsiębiorstwo energetyczne będzie otrzymywało z budżetu państwa – z części, której dysponentem jest minister właściwy do spraw gospodarki – dotację przedmiotową w wysokości utraconych przychodów z tytułu obniżenia o ryczałt kwoty należnej do zapłaty za energię elektryczną. Rozliczenia dokonywane będą w oparciu o prowadzoną przez przedsiębiorstwo energetyczne ewidencję umożliwiającą określenie wartości i ilości energii elektrycznej dostarczonej do poszczególnych odbiorców wrażliwych, wskazującą na wysokości zastosowanego wobec nich ryczałtu oraz okresu, w jakim korzystali oni z prawa do pomniejszenia należności za energię elektryczną.

Na przedsiębiorstwa energetyczne nałożono ponadto szereg obowiązków o charakterze administracyjnym, związanych z obsługą systemu wsparcia dla odbiorcy wrażliwego, polegających na prowadzeniu dodatkowych rejestrów i ewidencji, opartych na dokumentach i oświadczeniach przekazywanych bezpośrednio przez osoby zainteresowane uzyskaniem wsparcia. Konieczność wywiązywania się z tych obowiązków będzie generowała koszty sprzętowe i kadrowe oraz koszty modyfikacji systemów bilingowych, które nie będą rekompensowane z budżetu państwa.

Magdalena Wojtowicz, radca prawny z Departamentu Prawa Energetycznego w Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy