Podkreślił konieczność podejścia holistycznego – usuwania barier w dostępie do leczenia, ale też działań u źródła, takich jak ograniczenie nierówności dochodowych czy smogu.

Jako pierwszy głos zabrał Maciej Miłkowski, wiceminister zdrowia i przedstawiciel Narodowego Funduszu Zdrowia, który przedstawił perspektywę polską. Przypomniał, że od lat prowadzone są analizy dostępności terapii, początkowo w odniesieniu do osób starszych, później także dzieci, kobiet w ciąży i połogu. Kluczowe zmiany nastąpiły po reformie prawa w 2012 r., co pozwoliło Polsce przyspieszyć dostęp do innowacyjnych terapii i wynegocjować korzystne ceny. Podkreślił, że NFZ dąży do tego, aby w każdym miejscu pacjenci mieli ten sam standard leczenia.

Bariery w dostępie do terapii

Peter Stachura, były sekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia Słowacji, zwrócił uwagę, że wielu pacjentów w jego kraju jest zmuszonych szukać wsparcia w darowiznach, by sfinansować leczenie. Problemem pozostaje długi czas zatwierdzania refundacji leków oraz kontrola nad eksportem tańszych preparatów. Choć wprowadzono nowe przepisy i więcej środków, wciąż istnieją bariery w dostępie do terapii.

Jakub Dvořáček, wiceminister zdrowia Czech, mówił o wysiłkach włączenia pacjentów w proces decyzyjny. Choć początkowo budziło to wątpliwości, dziś czeski system jest jednym z najbardziej zaawansowanych w regionie w tym zakresie. Jednocześnie ograniczenia wynikające z wielkości rynku czy potencjału gospodarczego powodują, że firmy farmaceutyczne nie zawsze są skłonne inwestować w szybkie dopuszczenie nowych leków.

Sytuacja pacjentów w Polsce pogarsza się

Z perspektywy praktyki klinicznej głos zabrał prof. Tadeusz Zielonka, pulmonolog z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Zauważył, że mimo wysiłków systemowych sytuacja pacjentów w Polsce pogarsza się. Starzejące się społeczeństwo, brak kadr i wydłużające się kolejki prowadzą do nierówności – dziś również w sektorze prywatnym czeka się tak długo jak dekadę temu w publicznym. Problemem jest też brak nadzoru nad kształceniem ustawicznym lekarzy, co prowadzi do nierównego stosowania nowoczesnych standardów.

prof. Guenka Petrova, ekspertka farmakoekonomii z Bułgarii, opisała mechanizmy tamtejszego systemu, w którym przez lata dominowała polityka niskich cen leków. Mechanizm referencyjny, polegający na wyborze najtańszych rynków (np. Słowenia, Litwa czy Grecja), ogranicza wydatki, ale w praktyce powoduje problemy z dostępnością terapii i zniechęca producentów.

dr Gergely Meszaros, przedstawiciel Europejskiej Fundacji Chorób Płuc, podał przykłady z Bałkanów, gdzie pacjenci dzielą się lekami z osobami z sąsiednich krajów, które nie mają dostępu do terapii. Wskazał, że w przypadku chorób rzadkich jedyną szansą bywa udział w badaniach klinicznych. Podkreślił potrzebę większego zrozumienia, jak systemy funkcjonują w praktyce w całym regionie.

Konieczne są kompleksowe działania

W podsumowaniu paneliści zgodzili się, że eliminowanie nierówności zdrowotnych w Europie Środkowo-Wschodniej wymaga działań kompleksowych – od lepszego finansowania i organizacji systemów ochrony zdrowia, przez politykę lekową, aż po rozwiązania środowiskowe i społeczne. Tylko takie podejście może poprawić zdrowie pacjentów i jednocześnie ograniczyć negatywny wpływ ochrony zdrowia na środowisko.